ANKARA- 2021 yılı bütçe görüşmelerinde muhalefet, hak ihlallerini, işsizliği, yoksulluğu, intiharları dile getirdi, iktidar ise eleştirileri görmezden geldi. Yılın bütçesi “kuru ekmek bütçesi” olarak tarihteki yerini şimdiden aldı.

2021 yılı bütçesi Meclis’te kabul edildi. Bütçe görüşmelerinde yer yer gergin geçen tartışmalar olsa da renkli görüntülere de sahne oldu. 12 gün ve 157 saat süren görüşmelerde ilgili bakanlar ve kurum başkanları Genel Kurul’da yerini alırken, muhalefet partileri ise bütçeye dair eleştirilerini, itirazlarını ve önerilerini dile getirdi. Ancak bütçe tüm itirazlara, eleştirilere rağmen virgülü dahi değişmeden kabul edildi.

GRUBU BULUNMAYANLAR 50 DAKİKA SÖZ ALABİLDİ

Bütçe görüşmelerinin ilk gününde grubu olmayan partilere söz verilmemesi ile ilgili usul tartışması yaşandı. Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı ve İstanbul Milletvekili Erkan Baş’ın bütçe görüşmelerinde partisi adına yapmak istediği konuşmaya izin verilmedi. TİP’e izin verilmeyen konuşma, Büyük Birlik Partisi (BBP) Genel Başkanı Mustafa Destici’ye 10 dakika süreyle verildi. Bütçe görüşmeleri boyunca grubu bulunmayan partiler ve bağımsız milletvekillerine toplam 50 dakika kürsüde söz hakkı verildi. Meclis’te grubu bulunmayan parti ve bağımsız milletvekilleri sayısı 17.

ERKEK MİLETVEKİLLERİ 4 KAT FAZLA KONUŞTU

Bütçe üzerine kürsüde en fazla konuşan erkek milletvekilleri oldu. Erkek milletvekilleri 3 bin  748 dakika söz hakkı verilirken, kadın milletvekillerine ise 872 dakika kürsüde bütçe üzerine söz hakkı verildi. Partilerden en fazla konuşan kadın sayısı ise HDP oldu. HDP kadın milletvekilleri bütçe üzerine 435 dakika kürsüde söz aldı.

MUHALEFET: BÜTÇE SARAY VE SERMAYE BÜTÇESİ

Muhalefet partilerinin bütçeye ortak eleştirisi, bütçenin Meclis’ten ve halktan kaçırıldığı ve bütçenin halk bütçesi değil, “saray ve sermaye” bütçesi olduğu yönünde oldu. HDP bütçeyi “Saray, savaş ve sermaye” bütçesi olarak tanımlarken, “saraya, savaşa ve sermayeye” ayrılan ödenekten kesip halkın ihtiyaçlarını karşılayacak kaynağın oluşturabileceğini savunarak, “Halk için bütçe” önerisinde bulundu. HDP’nin 2021 yılı bütçesine dair tespiti ise “çöküş” bütçesi şeklinde oldu.

CHP ise bütçeyi sahipsiz olarak nitelendirdi ve bütçenin saray, yandaş ve israf bütçesi olduğunu belirtti. Bütçe görüşmeleri boyunca “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”ni eleştiren CHP, “Devlet krizi çözülmeden, ekonomik kriz çözülmez” görüşünü dile getirdi. İyi Partisi es bütçenin “milletin fakirleştiğinin itirafı” olarak 2021 yılı bütçesini yorumladı.

GÖRSELLERLE PROTESTO

Bütçe görüşmelerinde işsizlik, yoksulluk, ekonomik kriz gibi konuların yanı sıra işkence, gözaltı, tutuklamalar, kadına yönelik şiddet, kayyımlar da sıkça dile getirilen konu başlıkları oldu. Bütçenin en gergin geçen görüşmeleri ise bu konu başlıkları gündeme getirildiğinde oldu. İşkence, hak ihlali gibi konuları en çok dile getiren parti olan HDP, yer yer işkenceye maruz kalan, yargısız infaz sonucu öldürülen insanların fotoğraflarının yer aldığı  görsellerle protesto etti.

KEMAL KURKUT, OSMAN ŞİBAN, SERVET TURGUT

Van’da işkenceye uğrayarak helikopterden atılan Osman Şiban ve Servet Turgut, Diyarbakır’da 2017 Newrozu’nda polis kurşunuyla katledilen Kemal Kurkut, köpekli işkenceye maruz kalan Rojbin Çetin’in fotoğrafı bu görseller arasında yer aldı. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun Kemal Kurkut için, “Kendimi patlatacağım dedi… Kalabalığa doğru koştu” açıklamasını HDP, Soylu’nun infazı akladığı şeklinde tepki gösterdi.

EN GERGİN GÖRÜŞME İÇİŞLERİ BAKANLIĞI

Bütçenin en gergin geçen görüşmesi ise İçişleri Bakanlığı bütçesi oldu. HDP’nin dile getirdiği ihlallere karşı Bakan Soylu kürsüde konuşarak HDP’ye “haysiyetsizler” şeklinde hakaret etmesi ve “oh” çekmesi tansiyonu en fazla yükselten açıklama oldu. HDP, Soylu’yu konuşması boyunca sıralara vurarak protesto etti.

SOYLU’YA ESAT OKTAY BENZETMESİ 

HDP Antalya Milletvekili Kemal Bülbül’ün Soylu’nun açıklamalarına karşılık yaptığı konuşması ise bütçeye damga vuran diğer bir konuşma oldu. Bülbül’ün Soylu’ya "Esat Oktay Yıldıran gibi bizi, muhalefeti, Kürt halkını tehdit eden şunu söylüyoruz; 'Sen Esat Oktay Yıldıran isen biz de Kemal Pir'iz" şeklinde tepki göstermesi en çok konuşulan açıklamalar arasında oldu.

KÜRSÜDE MERCİMEK

Bütçe görüşmelerinde Genel Kurul renkli görüntülere de sahne oldu. CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer Genel Kurulu’ndaki konuşmasında yanında getirdiği bakliyatı konuşması esnasında döktü. Gürer, uygulanan yanlış tarım politikalarına ve çiftçinin durumuna dikkat çekerek, kürsüde yanında getirdiği mercimek, pirinç gibi bakliyatları döktü.

RULOLU EYLEM

CHP Trabzon Milletvekili Ahmet Kaya, "CHP'nin yaptıkları, AKP'nin sattıkları" yazılı iki uzun rulo kağıdı, Meclis kürsüsünden yere serdi. Kaya, ruloların bir ucunu da kürsüdeki mikrofona taktı ve "Bu listelerde CHP'nin yaptıkları 15 metre, AKP'nin sattıkları 13 metre" dedi.

KORONA MESLEK HASTALIĞI OLSUN TALEBİ

Pandemi gündemi de bütçe görüşmelerinde en çok dile getirilen konular oldu. HDP, CHP ve İyi Parti, iktidarın pandemiyi yönetemediği ve şeffaf olmadığı yönünde eleştirirken, koronavirüsün meslek hastalığı olması yönündeki talepleri her seferinde dile getirdi. Aşı ile ilgili kaygılarda muhalefet tarafından dile getirildi. AKP’li Efkan Ala Türkiye’nin pandemiyi çok iyi yönettiğini savunarak, “Türkiye yine bu dönemde de pozitif ayrışarak üçüncü çeyrekte yüzde 6,7 oranında büyümeyi başarmıştır. Gelişmiş ülkeler bile salgın karşısında ilk aşamada ne yapacaklarını bilemez hâlde bocalarken biz süreci en makul şekilde yönetmeyi başardık ve bu başarıyı sürdürüyoruz” dedi.

KÜRTÇE BİLİNMEYEN Mİ, ‘X’ Mİ?

Bütçe görüşmelerinde Kürtçe ile ilgili tartışmalar da sık sık yaşanan konular arasındaydı. HDP’liler Kürtçeye dönük baskıları dile getirirken, tutanaklara da bilinmeyeni simgeleyen “x” olarak geçtiği yönünde eleştiriler getirdi. Meclis Başkanı Mustafa Şentop ise Kürtçenin tutanaklara bilinmeyen bir dil olarak geçmediğini iddia etti. Bunun üzerine HDP’liler Kürtçe konuştu ve tutanaklara “x” olarak geçti.

İNTİHARLAR GÖRÜLMEDİ, İŞSİZLİK YOK DENİLDİ

Bütçenin işsizliği arttıracağı, yurttaşları giderek borçlandıracağı ve vergi yükünü arttıracağı yönünde eleştirileri muhalefet dile getirirken, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Selçuk, bir eline ‘iş’ diğer eline ‘aş’ yazarak yaşamına son veren yurttaşa yönelik soruları görmezden gelerek, “Türkiye’de yoksulluk, özellikle aşırı yoksulluk, sorun olmaktan kalktı” şeklindeki açıklaması da bütçenin hafızalarda kalan açıklaması oldu.

OKTAY İLE SELÇUK’UN ÇELİŞKİLİ AÇIKLAMALARI

Bakan Selçuk’un yoksulluğun kalktığını iddia etmesine karşın, yürütme adına konuşan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ise 2021 yılında 2020 yılına göre istihdamın 1 milyon 598 bin kişi artacağını ve işsizlik oranının yüzde 12,9’a gerilemesini beklediklerini öne sürdü.

KURU EKMEK BÜTÇESİ

Meclis’te en çok konuşulan polemik ise AKP ve CHP arasında geçen “kuru ekmek” tartışması oldu. CHP Grup Başkanvekili Engin Altay’ın, "Millet aç, millet perişan. Evet herkesin midesine bir şey giriyor, kuru ekmek giriyor" sözlerine karşı AKP'li Şahin Tin'in "O zaman aç değiller demek” şeklinde karşılık verdi. Bütçe görüşmelerinin son gününde söz alan İyi Parti Grup Başkanvekili Lütfü Türkkan, ise 2021 bütçesini, “Bu bütçe kuru ekmek bütçesi” şeklinde özetledi. TİP Genel Başkanı Erkan Baş ise kürsüde yaptığı konuşmada, “Bu bütçe kuru ekmek bütçesi olarak tarihe geçti” dedi.

DİKTATÖR TARTIŞMASI

Bütçe görüşmelerinin son gününde ise “diktatör” tartışması yaşandı. AKP Grubu adına konuşan Efkan Ala, CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “beşinci kol” çıkışına karşı "diktatör bozuntusu" ifadelerini karşılık CHP’ye yüklenerek, “12 seçim, 3 referandum kaybettiniz. Siyasette küme düşme olsaydı şu anda ‘Ce-Ha-Pe’ yoktu arkadaşlar. Fakat ikide bir ‘diktatör’ ‘diktatör’ deyip duruyorsunuz. Cumhurbaşkanımız her siyasi krizi sandığa götürdü, öyle mi? Peki, milletin hakemliğine başvurdu ve her defasında kazandı ama siz her siyasi problemi mahkemeye taşıdınız, vesayet kurumlarıyla ittifak yapıp onlardan medet umdunuz” dedi. AKP Grup Başkanvekili Özlem Zengin ise “’Diktatör bozuntusu.’ Yani insan böyle bir ifade duyduğu zaman üzülüyor, hakikaten üzülüyor. Eğer bir yerde sandık varsa özgür seçim varsa diktatörlükten bahsedemezsiniz” dedi. CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel söz alarak, “‘Bozuntu’ kısmını geri alıyorum ‘diktatör’ sizin olsun” diye karşılık verdi.

VESAYET TARTIŞMASI: VESAYETİN YERİNİ MAFYA ALDI

AKP Grup Başkanvekili Özlem Zengin, yaptığı konuşmada, CHP’yi hedef alarak vesayet tartışmasını açtı. Zengin, “Vesayet, atanmışlık ve seçilmişlik diye böyle ayrımlar yapıyorsunuz. Cumhurbaşkanı yetkisini kullanıyor, ‘vesayet’ diyorsunuz. Yani hiç akıl alacak bir şey değil. Türkiye’de vesayet yerle yeksan olmuştur, olmuştur” dedi. HDP Grup Başkanvekili Saruhan Oluç, “Şimdi, vesayetin en basit tanımı nedir? Halkın iradesini tanımamak ve çiğnemek, en basit ifadesi budur vesayetin. Ya, 54 tane belediyemize, halkın seçtiği belediyemize kayyum atadınız, seçim adaletini, seçim hukukunu, sandık hukukunu çiğnediniz bir de ‘Vesayeti biz ortadan kaldırdık.’ diyorsunuz. Vesayetin en büyüğünü siz yaptınız ve hâlâ da bunu savunuyorsunuz” şeklinde Zengin’e karşılık verdi. CHP’li Engin Altay ise “Asker vesayetinin yerini ne aldı biliyor musunuz? Mafya aldı, mafya. Yargı vesayetinin yerini de cemaatler aldı, tarikatlar aldı. Bu, onlardan daha kötüdür, daha beterdir” diye konuştu.

MA / Diren Yurtsever