STENBOL - Li Girtîgeha Girava Îmraliyê 22 meh in agahî ji Rêberê PKK’ê Abdullah Ocalan nayê girtin. Komîteya Mafên Mirovan a Neteweyên Yekbûyî li ser serlêdana parêzeran xwest ku Tirkiye dawî li rewşa bêagahîgirtinê bîne. 

 

Rêberê PKK’ê Abdullah Ocalan bi komploya navnetewî di 15’ê Sibata 1999’an de radestî Tirkiyeyê hat kirin û ji wê rojê ve li Girtîgeha Girava Îmraliyê ya Tîpa F’yê ya Ewlehiya bilind di nav şertên tecrîda girankirî de tê ragirtin. Her wiha Hamîlî Yildirim, Veysî Aktaş û Omer Hayrî Konar jî li cem Ocalan tên ragirtin. Agahînegirtina ji Abdullah Ocalan û her sê girtiyên cem wî 22 meh li pey xwe hişt.

 

Bi pêşengiya Hevseroka Kongreya Civaka Demokratîk (KCD) Leyla Guven di 8’ê Mijdara 2018’an de li dijî tecrîdkirin û agahînehgirtina ji Ocalan çalakiya grevabirçîbûnê hatibû destpêkirin û paşê çalakî li tevahiya girtîgehan belav bû. Di encama çalakî û nerazîbûna gelê kurd û dostên wan de di gulana 2019’an de parêzerên Ocalan hevdîtina “awarte” pêk anîn. Lê balkêşe ji bilî vê hevdîtina “awarte” ji 27’ê Tîrmeha 2011’an ve destûra parêzerên Ocalan nayê dayîn ku biçin hevdîtinê. Temas ango hevdîtina herî dawî li gel Ocalan pêk hat di 25’ê Adara 2021’an de ye. Birayê wî Mehmet Ocalan, li Dadgeha Rihayê bi telefonê li gel Abdullah Ocalan pêwendî danî. Lê balkêş e ku hevdîtin di nîvî de qut bû. Ji wê rojê ve destûr nayê dayîn ku Ocalan nêrîn û fikrên xwe bi gelê kurd û raya giştî ya cîhanê re parve bike. 

 

‘NAYÊ QEBÛLKIRIN’ 

 

Mehmet Ocalan nêrîna Abdullah Ocalan a di hevdîtinê de wiha anîbû ziman: “Kekê min got ‘Ji van tiştên diqewimin re hem tu hem jî dewlet xeletiyê dike. Sedema wê ev e; Ev salek e bi tu awayî hevdîtin nayê kirin. Tişta tê kirin ne di hiqûqa dewletê de ne jî di tu hiqûqek din de heye. Hatina te pir xeletî ye û pir talûke ye. Dewlet jî pir talûke ye. Ev ne tiştek rast e. Heke hevdîtinek bibe divê di çarçoveya hiqûqî de bibe. Piştî salekê li ser daxwazên wan bi rêya telefonê hevdîtin nabe.’ Serok dubare dubare got ‘Ev tişta hûn dikin pir şaş e. Dewlet jî şaş dileyîze û hûn jî. Ev ne hiqûqî ye, ne raste jî. Ev yek qet û qet nayê qebûlkirin. Ev yek di heman demê de pir talûke ye. Gelo hûn di ferqa wê de ne ku çi dikin? Ez dixwazim parêzerên min werin vir û bi min re hevdîtinê bikin. Ev ne tiştek hiqûqî ye. Ev 22 sal in li vir im. Ev pirsgirêk di siberojê de wê çawa bibe? Ev pirsgirêk encax bi hiqûqî dikare were çareserkirin. Çima nayên vir? Heke hevdîtinek bibe jî divê bi parêzeran re bibe. Çimkî ev rewş hem siyasî ye hem jî hiqûqî ye.” 

 

SERLÊDAN BÊBERSIV DIMÎNIN 

 

Daxwaza hevdîtinê ya parêzerên Buroya Hiqûqê ya Sedsalê ku parêzeriya Abdullah Ocalan û girtiyên cem wî dikin û malbatan seranserî sala 2021’an hat rekirin. Ji bo 71 serlêdanan malbatan û 202 serlêdanên parêzeran tu bersiv nehat dayîn. 

 

CEZAYÊN DÎSIPLÎNÊ 

 

Ji ber ku dozgerî û girtîgeh bersiva serlêdanê nade, parêzeran di 30'ê Adara 2021'an de serî li Dadgeriya Înfazê yê Bûrsayê dan. Di heman rojê de daxwaza parêzeran bi lez hat redkirin. Piştî vê serlêdanê di 29'ê Çileya 2021'an de derketibû holê ku cezayê dîsiplînê ango qedexeya hevdîtina parêzer û malbatan li Ocalan hat birîn. Ji ber agahînegirtina ji Ocalan, parêzeran di 22'ê Mijdara 2021'an de dîsa serî li dadgeriyê dan. Di serlêdanê de bal kişandin ser desteserkirinê ango (Incommunicado) û her wiha bal kişandin ser tespîtên Komîteya Mafên Mirovan a Neteweyên Yekbûyî (NY) û Komîteya Pêşîgirtina li Îşkenceyê ya Ewropayê (CPT). Ev serlêdan jî hat redkirin. Hate hînbûn ku bi vê serlêdanê re 3 meh cezayê dîsiplînê li hevdîtina malbatan hatiye birîn. Ceza ji aliyê Desteya Disiplînê ya Îmraliyê ve hatiye birîn û di 12'ê Cotmeha 2021'an de jî ji aliyê dadger ve 6 meh cezayê qedexeya parêzeran hatiye dayîn.

 

KOMÎTEYÊ KIR ROJEVA XWE 

 

Pêşveçûneke din a ku di nava salê de pêk hat ev bû ku Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (ÖHD), Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD), Weqfa Mafên Mirovan a Tirkiyeyê (TÎHV) û Weqfa Lêkolînên Civak û Hiqûqê (TOHAV) di 26'ê tîrmehê de serî li DMME'yê dan ku DMME’yê di 18’ê Adara 2014'an de ji bo biryara qedexekirina îşkenceya li Abdullah Ocalan bi cih bîne serî li Komîteya Wezîran a Konseya Ewropayê dabû. 

 

Komîteyê li ser hewldanên rêxistinên civakî yên sivîl 7 sal şûn ve mijarê kir rojeva xwe û beriya civîna li dar bixe derbarê mijarê de agahî ji Tirkiyeyê xwest. Komîteyê di 3’ê kanûna 2021’an de biryara xwe eşkere kir û ji Tirkiyeyê xwestibû herî dereng heta îlona 2022’yan derbarê Ocalan de agahî bide wan. 

 

GILÎ KIRIN 

 

Parêzeran di çarçoveya vê yekê de 1’ê cotmeha 2021’an serî li Dadgeriya Înfazê ya Bûrsayê da. Dadgeriyê biryara DMME’yê ji nedîtî ve hat û AYM’ê îşaret kir. Parêzeran bi heman daxwazê di 3’ê kanûna 2021’an de serî li AYM’ê da. Her wiha parêzera di 22’ê kanûna 2021’an de serî li Desteya Dadger û Dozgeran da û giliyê dadger û dozgeran kir û her wiha serî li Serdozgeriya Komarê ya Bûrsayê dan û gilî kirin. 

 

BERSIVA AYM’Ê 

 

Parêzeran di 24'ê kanûna 2021'an de ji bo rawestandin û bidawîkirina van kiryaran û pêkanînên rayedarên îdarî û edlî serî li Dadgeha Destûra Bingehîn dabû. Dadgeha Destûra Bingehîn di 12'ê çileya 2022'yan de ev daxwaz red kir û tevî ku serlêdana lezgîn û tedbîrî bû jî di 31'ê çileya 2022'yan de biryara xwe teblîxî parêzeran kir. 

 

SERLÊDAN TÊN SEKINANDIN 

 

Di sala 2021’an de ji bilî serlêdanên xwecihî 19 caran serî li AYM’ê hat xistin û 5 caran jî serî li DMME’yê hat xistin. Bi van serlêdan re 79 serlêdanên şexsî bo AYM’ê û 12 serlêdana derdest jî bo AYM’ê hat kirin. 

 

RÊXISTINÊN SIVÎL KETIN TEVGERÊ

 

Di sala 2021’an de parêzeran bi daxwaza şopandina tecrîdê û ji bo pêkanîna hevdîtinê gelek caran serî li Yekîtiya Baroyên Tirkiyeyê (TBB), baroyên bajaran, Meclisê, saziyên sivîl ên neteweyî û navneteweyî dan. Di heman demê de bi daxwaza hevdîtinê serî li Wezareta Dadê hat dayîn. Wezaretê bersiva daxwaza randevûyê neda. Tevî serlêdanan jî agahî ji Abdullah Ocalan û girtiyên din nehat girtin. Agahînegirtina ji Ocalan û girtiyên din rêxistinên maf û hiqûqî xist nava tevgerê. Saziyên hiqûqê ku di nav de Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD) hebû ji bo bi Abdullah Ocalan re hevdîtinê pêk bînin, kampanya îmzeyan hat destpêkirin. 775 parêzerên ku endamên 29 baroyên cuda ne, di navbera 10-17’ê hezîrana 2021’an de ji bo hevdîtina bi Abdullah Ocalan re îmze dan û serî Wezareta Dadê. Wezaretê bersiv neda van serlêdanan.

 

JI 22 WELATAN 350 PARÊZERAN SERLÊDAN KIRIN 

 

Ji 22 welatên Ewropa û Rojhilata Navîn 350 parêzeran bi mebesta hevdîtina bi Abdullah Ocalan re ku di şert û mercên girankirî yên tecrîdê de tê ragirtin, di 14’ê îlona 2022’yan de serî li Wezareta Dadê dan. Parêzeran da zanîn ku zêdetirî saleke agahî ji Îmraliyê nayê girtin û bi vê rewşa tecrîdê re qanûnên navneteweyî yên ji bo pêşîlêgirtina tecrîdê tên binpêkirin. Parêzeran heman serlêdan ji bo Yekitiya Baroyên Ewropayê, Yekitiya Baroyên Tirkiyeyê û rêxistinên mafên mirovan ên navneteweyî kirin. Parêzeran serlêdana xwe li Kuluba Çapemeniyê ya Ewropayê ya li paytexta Belçîkayê Brukselê bi civîneke çapemeniyê ragihand. 

 

BAL KIŞANDIN SER TÊKOŞÎNÊ

 

Piştre jî ji welatên Fas, Filistîn, Herêma Federe ya Kurdistanê, Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê, Iraq, Sûriye, Lubnan, Misir û Urdunê bi giştî 756 parêzer bi heman daxwazê ketin nava hewldanan. Parêzeran diyar kirin ku Abdullah Ocalan û girtiyên din di nava şert û mercên giran ên tecrîdê tên ragirtin û wiha gotin: “Ji bo parastina mafên birêz Ocalan û girtiyên din em dikevin nava liv û tevgerê.” Her wiha parêzeran ev rewş weke gaveke dîrokî ya ji bo yekitiya kurd-ereban pênase kirin. Di heman demê de parêzeran da zanîn ku dê ji bo azadiya fîzîkî ya Abdullah Ocalan û girtiyên din têbikoşin. 

 

JI SÛRIYEYÊ 691 PARÊZERAN SERLÊDAN KIRIN

 

Ji Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê û bajarên Tartus, Heleb, Hums û Laziqiyeyê bi giştî 691 parêzeran di 19’ê îlonê de li pêşiya Meclisa Edaleta Civakî ya li Qamişloyê daxuyaniyek dan û bertek nîşanî tecrîda li ser Abdullah Ocalan dan. Parêzeran ji Wezareta Dadê re nameyek şandin û xwestin ku tecrîd bi dawî bibe. 

 

CPT ÇÛ ÎMRALIYÊ

 

Piştî serlêdanên bi sedan rêxistinên hiqûqê û parêzeran ên ji Tirkiye, Rojhilata Navîn û Ewropayê, Komîteya Pêşîlêgirtina Îşkenceyê ya Ewropayê (CPT) ya girêdayî Konseya Ewropayê (KE) bi daxuyaniyekê ragihand ku di navbera 20-29’ê îlonê de çûne serdana Îmraliyê. 

 

CPT’yê têkildarî naveroka serdana xwe tu agahî parve nekirin. Cîgira Serokê 2’yemîn ê CPT’yê Therese Rytter têkildarî serdanê wiha got: “Ez dikarim bibêjim ku li Tirkiyeyê em çûn serdana hemû girtiyan. Lê belê ez nikarim hêmayan parve bikim. Ev hêma dê piştî rapor bi raya giştî re tê parvekirin bên eşkerekirin.” Rytter, da zanîn ku dê rapora hatiye amadekirin erê bikin û di dawiya meha adara 2023’yan de ji Tirkiyeyê re bişînin. Bi domdarî Rytter ev tişt anî ziman: “Ji bo ku Tirkiye bersiva raporê bide 6 mehan dema wê heye. Piştre jî dê biryarê bide bê ka dixwaze CPT raporê parve bike yan na. Em xwedî wê rayeyê ne ku bêyî astengiyek hebe xwe bigihînin hemû kesên ji azadiya xwe bêpar hatine hiştin.” 

 

PARÊZERAN DAXUYANÎ DAN

 

Vê serdana hatiye kirin û daxuyaniyên hatine dayîn, fikarên têkildarî Abdullah Ocalan û girtiyên din ên li Îmraliyê tên ragirtin hîn zêdetir kirin. Buroya Hiqûqê ya Sedsalê piştî serdana CPT’yê daxuyanî da. Buroyê ji CPT’yê xwest ku têkildarî serdanê tavilê daxuyaniyekê bide û ji bo bidawîkirina şert û mercên îşkenceyê prosedûrên heyî têxe meriyetê. 

 

Parêzerên Buroya Hiqûqê ya Sedsalê di 29’ê mijdarê de ev agahî parve kir: “Agahî li ber destê me heye ku birêz Ocalan derneketiye hevdîtinê.” Parêzeran destnîşan kirin ku dibe Abdullah Ocalan û girtiyên din bi mebesta protestokirina rewşa heyî û bêhiqûqiyan derneketibin hevdîtinê. 

 

CEZAYÊ DISIPLÎNÊ YÊ BERIYA SERDANÊ

 

Buroya Hiqûqê ya Sedsalê her wiha got ku Serokatiya Lijneya Disiplînê ya Îmraliyê demekî kin beriya serdana CPT’yê, di 9’ê îlonê de cezayê “disiplînê” yê ji bo 3 mehan dabû Abdullah Ocalan û girtiyên din û ev ceza di 28’ê îlonê de teqez bûye. 

 

SERLÊDANÊN SIYASÎ DEST PÊ KIRIN 

 

Di demekî ku tecrîd û astengkirina hevdîtinan didomiya de fikarên heyî hêj zêdetir bûn. Di serdemeke wiha de partiyên siyasî jî ji bo hevdîtinan dest bi serlêdanan kirin. Di vê çarçoveyê de Hevserokên Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) Pervîn Buldan û Mîthat Sanar, Berdevka HDP’ê Ebrû Gunay û Parlamenterê HDP’ê rê Rihayê Omer Ocalan di 20’ê cotmehê de bi mebesta hevdîtina bi Abdullah Ocalan re serî li Wezareta Dadê dan. Di demên piştre de jî Hevserokê Kongreya Civaka Demokratîk (KCD) Berdan Ozturk, Hevseroka Giştî ya Partiya Herêmên Demokratîk (DBP) Saliha Aydenîz û gelek parlamenterên din bi heman mebestê serlêdan kirin. 

 

ASTENGKIRINA DAXWAZA HEVDÎTINÊ YA PARÊZERAN

 

Dadgeriyê di 12’ê cotmeha 2021’an de ji bo 6 mehan biryara qedexeya hevdîtina bi parêzeran re dabû û ev qedexe di 22’yê nîsana 2022’yan de bi dawî bû. Piştî ku pêvajoya qedexeyê bi dawî bûyî, parêzeran ji bo hevdîtina bi miwekîlên xwe re serlêdan kirin lê tu bersiv nehatin dayîn. Li ser vê yekê di roja 29’ê nîsanê de îcar serî li Dadgeriya Înfazê ya Bursayê dan. Serlêdana parêzeran bi hinceta biryara qedexeya hevdîtinê ya bi parêzeran re ku di 13’ê nîsanê de ji bo 6 mehan hatibû dayîn hate redkirin. Têkildarî sedema qedexeyê tu agahî bi parêzeran re nehatin parvekirin. 

 

QEDEXEYA NÛ

 

Piştî ku cezayê disiplînê yê di 9’ê îlona 2022’yan de hatiye dayîn di 9’ê kanûnê de bi dawî bû, parêzeran di 15 û 23’yê kanûna 2022’yan û di 3’yê çileya 2023’yan de ji bo girtîgeh û dozgeriyê 3 serlêdanên cuda kirin. Dadgeriya Înfazê ya Bursayê da zanîn ku di 4’ê çileyê de li Abdullah Ocalan û girtiyên din ji bo 3 mehan cezayê hevdîtina bi malbatan re hatiye dayîn. Hinceta qedexeyê weke “cezayê disiplînê” hate destnîşankirin ku lê belê nehat diyarkirin bê ka ceza çima û kengî hatiye dayîn. Parêzeran di 10’ê çileyê de li dijî vê biryarê îtîraz kirin. Dadgeha Cezayên Giran a Bursayê di heman rojê de ev îtîraz red kir. 

 

BEDENÊN XWE ŞEWITANDIN 

 

Bi mebesta protestokirin û bidawîkirina tecrîda girankirî ya li ser Rêberê PKK’ê Abdullah Ocalan, Bubo Taş di 13’ê çileyê de li Mêrdînê û Mehmet Akar jî di 16’ê çileyê de li Amedê xwe şewitandin. Taş û Akar di peyamên xwe de destnîşan kirin ku li dijî tecrîdê ev çalakî li dar xistine. 

 

PÊVAJOYA NY’YÊ DIDOME

  

Parêzerên Buroya Hiqûqê ya Sedsalê di dawiya sala 2022’yan de serî li Komîteya Mafên Mirovan a Neteweyên Yekbûyî (NY) dan. Komîteyê serlêdan ji Tirkiyeyê re şand û jê xwest ku dawî li rewşa agahînegirtina mutleq a jê re “incommunicado” tê gotin bi dawî bike. Her wiha jê xwest ku divê girtî bikarin bi awayekî domdar bi malbat û parêzerên xwe re hevdîtinê bikin. 

 

MA / Mehmet Aslan