İZMİR - Kurdistan kentlerinde asker, polis ve bekçiler tarafından Kürt çocuklarına yönelik gerçekleşen işkence, katletme ya da yaralama olaylarında failler ceza almazken, işkenceye uğrayan çocuklar cezalandırıldı.

 

Amed’in Licê ilçesinde 21 Mart'ta 10 yaşında bir arkadaşıyla evine dönerken polis tarafından durdurulan Y.D. (14) isimli çocuk, kaçırılarak işkence edildi. Kaçırılan çocuk, önce bir köy yoluna tenha bir araziye götürüldü. Türk olduğunu söylemeye zorlanan Y.D, ardından da, “Kürtlere küfret, İstiklal Marşı’nı oku” denilerek şiddete maruz bırakıldı. Hastanelik edilen çocuk, ağzı ve elleri bağlı bir şekilde dere kenarında bataklığa bırakıldı. Gece karanlığında bir köylünün fark etmesi üzerine hastaneye kaldırılan çocuk, bir gözünü kaybetme riski yaşıyor. İşkencenin duyurulmasının ardından Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, tarafından polisler hakkında soruşturma başlatıldı.

 

Kürdistan kentlerinde buna benzer birçok işkence olayı yaşanırken, başlatılan soruşturmalar ya sonuçlanmadı ya da failler göstermelik cezalarla “ödüllendirildi.” Bölgede asker ve polis tarafından sokak ortasında yaşanan bu işkenceler devletin bölgeye dair aldığı tutumu da bir kez daha gözler önüne serdi.

 

Kurdistan’da yakın zamanda çocuklara yönelik yaşanan işkence, katletme ve yaralama olaylarını derledik.

 

DARP RAPORU VERİLMEDİ

 

Colamerg'in Gever ilçesi Sorê köyünde 25 Ekim 2022 tarihinde 16 yaşındaki bir çocuk şiddete maruz kalarak gözaltına alındı. Olay öncesinde “Güvenlik, emniyet ve asayiş temin etmek” gerekçesiyle 15 gün süreyle “özel güvenlik” bölgesi ilan edilen bölgede hayvanlarını otlatan 16 yaşındaki M.A., askerler tarafından gözaltına alındı. M.A.’nın telefonu zor kullanılarak elinden alındı ve telefondaki bazı görseller gerekçe gösterilerek çocuğa zırhlı araç içerisinde işkence yapıldı. Yüksekova Jandarma Komutanlığı’na götürülen M.A., gece saatlerine kadar burada bekletildikten sonra serbest bırakıldı. Asker tehdidi altındaki hastanede doktorların, çocuğa darp raporu vermediği bildirildi. Olaya dair suç duyurusunda bulunulmasına rağmen henüz bir sonuç alınamadı.

 

SINIRDA İŞKENCE

 

24 Ağustos 2021'de, Qamişlo ile Bakurê Kurdistan arasında bulunan sınırdan geçmek isteyen 1’i çocuk 3 kişiye askerler tarafından işkence yapıldı. Elî Salih (32), S.M. (17) ve Mihemed Mihemed (30), askerlerinin kendilerine demirlerle vurduklarını, elektrik verdiklerini ve hakaretler ettiğini söyledi. Ayrıca yanlarındaki para ve eşyalara el koyup kendilerini 5 metre yükseklikteki sınır duvarından attıklarını belirttiler. Yine 18 Ağustos 2021 gece saat 03:00’te Dirbêsiyê ve Bakurê Kurdistan sınırında da E.S. (16) ve M.S.M. (17) adındaki çocuklar da askerler tarafından işkenceye uğramıştı. Bu olaylara ilişkin herhangi bir soruşturma açılmadı.

 

ÇOCUKLARA DAVA

 

Wan Rêya Armuşê (İpekyolu) ilçesine bağlı Hacıbekir Mahallesi’nde 15 Şubat 2019’da "Eylem gerçekleştirmeye hazırlandıkları" iddiasıyla gözaltına alınan çocuklardan 3’ü gözaltı sırasında ve ardından götürüldükleri Tuşba Asayiş Karakolu’nda ağır işkenceye maruz kaldı. İşkence gördükleri rapora da yansıyan çocuklar için Wan Barosu savcılığa suç duyurusunda bulundu. Baro avukatlarının işkenceci polisler hakkında suç duyurusunda bulunması üzerine savcılık soruşturma başlattı.

 

Ancak 5 savcının değiştiği soruşturma dosyasında kayda değer bir ilerleme olmadı. En son 21 Mayıs 2020’de İpekyolu İlçe Emniyet Müdürlüğü’ne yazı gönderen savcılık, olay günü görevli olan polislerin isim listesini isteyip, teşhis istemi talep etti. Savcılığa 18 Haziran’da yanıt veren emniyet, olayın TEM Şube’yi ilgilendirdiğini öne sürdü. Olay gününe dair avukatların talep ettiği kamera görüntüleri de henüz soruşturma dosyasına eklenmedi. Öte yandan işkenceye maruz kalan 3 çocuk hakkında “tehlikeli maddeleri izinsiz bulundurma veya el değiştirme”, “Görevi yaptırmamak için direnme”, “Hakaret”, “Örgüt üyesi olmak”, “Örgüt propagandası yapmak” ve “Trafik güvenliğini tehlikeye sokmak” suçlamalarıyla 10 yıldan 26 yıla kadar hapis cezası istemiyle dava açıldı.

 

İŞKENCEYE 4 YIL CEZA

 

Eskişehir H Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda 2018 yılında tutuklu bulunan 4’ü 18 yaşından küçük 5 mahkûm, cezaevinde kavga çıkardığı ve disiplini bozduğu gerekçesiyle kurum müdürü Kamil Ö.’nün talimatı üzerine, infaz ve koruma memurları tarafından “Travma ve Doku Hasarı Önleyici Yumuşak Oda” ya getirildi. Burada Cezaevi Müdürü Kamil Ö.’nün gözetiminde infaz ve koruma memurları Halil T., Mehmet Ü. ve Sezer Ö. tarafından çocuklara şiddet uygulandı. Yapılan yargılama sonrasında çocuk mahkûmlara karşı “işkence “ve “zor kullanma yetkisinin aşılması” suçlamasıyla yargılanan dönemin cezaevi müdürü, ‘silahla tehdit’ suçundan 4 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırıldı. Olayın yaşandığı tarihte cezaevinde “Zor kullanma yetkisine ilişkin sınırın aşılması” ve “kasten yaralama” suçlarından yargılanan 4 sanık hakkında ise suçun sanıklar tarafından işlendiğinin sabit olmaması gerekçesiyle beraat kararı verildi.

 

HAKSIZ TAHRİK İNDİRİMİ

 

14 Ocak 2015’te, Şirnex Cizîr ilçesinde, boş arazide oyun oynayan çocuklara polis tarafından açılan ateş sonucu 12 yaşındaki Nihat Kazanhan, başına aldığı mermi sonucu yaşamını yitirdi. Olay sonrası açılan davada Cizre 1'inci Ağır Ceza Mahkemesi, 2016 yılında sanık polise önce müebbet hapis cezası verdi. Ancak mahkeme, “haksız tahrik” ve “iyi hal” indirimleri uygulayarak cezayı 13 yıl 4 aya düşürdü. Gerekçeli kararda, indirim nedeni olarak Kazanhan'ın polise taş atması ve sanığın "bölge şartlarının da getirdiği haksız tahrik altında eylemini gerçekleştirmesi" gösterildi. Üç polis suçu bildirmeme suçundan 5'er ay ceza alırken, bir polis ise beraat etti. Cezayı az bulan avukatların itirazları ise Yargıtay tarafından reddedildi. Anayasa Mahkemesi ise 27 Mayıs 2022 tarihinde sanık polise verilen cezayı yetersiz bularak yargılamanın yeniden yapılmasını istedi. Ayrıca aileye 90 bin TL manevi tazminat ödenmesine hükmetti.

 

13 KURŞUNA BERAAT

 

21 Kasım 2004'te Merdin Qoser ilçesinde polislerin açtığı ateş sonucu vücuduna isabet 13 kurşunla katledilen 12 yaşındaki Uğur Kaymaz, dosyasında polis memurları Mehmet Karaca, Yaşafettin Açıkgöz, Seydi Ahmet Döngel ve Salih Ayaz tutuksuz yargılandı ve beraat etti. Mardin Emniyet Müdürü Kemal Dönmez de, soruşturma sırasında bazı polis memurlarıyla birlikte açığa alındı. 2015'te yapılan “Yargılamanın Yenilenmesi” talebi Eskişehir 1. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından gerekçe gösterilmeden reddedildi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Türkiye’nin yaşama hakkını ihlal ettiğine hükmetti ve Makbule Kaymaz’a 65 bin Euro maddi, 50 bin Avro manevi tazminat; Emine Kaymaz’a 5 bin Euro maddi, 15 bin Euro manevi tazminat ve Reşat Kaymaz’a 5 bin Euro manevi tazminat ödenmesine karar verdi.

 

CEZA İSTENMEDİ

 

6 Ocak 2015’te, Şirnex Cizîr ilçesinde bölgedeki operasyonları protesto eden grubun üzerine polisin ateş açması sonucu evinin tadilatında çalışan Ümit Kurt (14) adlı çocuk göğsüne isabet eden kurşunla yaşamını yitirdi. "Kasten adam öldürme suçu işlediği” suçlamasında bulunulan polis M.Ş. hakkında “Cinayeti yasaların kendisine verdiği yetki ile işlediği” gerekçesiyle ceza talebinde bulunulmadı. Sanık polis hakkında hiçbir ceza talebinde bulunulmadan hazırlanan iddianame, bu haliyle mahkeme tarafından kabul edildi.

 

İnsan Hakları Derneği (İHD) yayınladığı raporlarda bölgede yaşanan işkence, ölüm ve yaralama olaylarını gözler önün serdi. İHD Amed Şubesi 2017 - 2021 yılları arasında bölge kentlerinde en az 132 çocuğun öldürüldüğünü 385 çocuğun ise yaralandığı açıkladı. Aynı raporda gözaltında 29, hapishanelerde 8 ve gözaltı yerleri dışında 34 olmak üzere en az 71 çocuk işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı bildirildi. Buna göre bölgede çocuklara yönelik gerçekleşen şiddet olayları şöyle:  

 

"* 29 Nisan 2015’te, Colomerg Gever ilçesinde Cengiz Topel Caddesi üzerinde gençlere plastik mermiler ile saldıran polisler, 12 yaşındaki bir ilkokul öğrencisini ayağından silahla yaraladı.

 

* 14 Mayıs 2015’te, Şirnex Cizîr ilçesinde Yafes Mahallesi’nde boş alanda misket oynayan çocuklara saldıran polisin, plastik mermi ile gözünden vurduğu 8 yaşındaki M.A. ağır yaralandı.

 

* 4 Haziran 2015’te, Agirî Taşlıçay Anadolu Lisesi’ne ait pansiyonda kalan M.T. (15) ve S.D. (16) isimli gençler, puşi taktıkları için polisler tarafından darp edildi. Boyunlarında puşi olan M.T. (15) ile S.D. (16) isimli gençlere polisler tarafından “Kürt müsün yoksa Türk müsün?” soruları soruldu. “Kürt’üz” cevabını alan polislerin, iki öğrencinin kafalarını birbirlerine vurarak darp ettiği belirtildi. 

 

* 1 Temmuz 2015’te, Şirnex Qilêban (Uludere) ilçesine bağlı Roboski köyünde askeri sevkiyata tepki gösteren yurttaşlara müdahale eden askerler, gözaltına aldığı S.E., Y.E., S.E. ve U.E. isimli çocuklara gözaltına alındığı sırada işkence yaptı. Sırt ve omuz bölgesinde morluklar bulunan çocuklar, askerlerin kafalarına coplarla vurulduğunu söyledi.

 

* 4 Eylül 2015’te, Merdîn Nisêbîn (Nusaybin) ilçesinde polisler, 15 yaşındaki D.Ö. isimli çocuğu, darp etti.

 

* 16 Eylül 2015’te, Riha Weranşar (Viranşehir) ilçesine bir eve baskın düzenleyen polisler, önce evi taradı. Ardından ise girdikleri evde 12 ve 13 yaşında olan çocukların kafasına silah dayayarak, saatlerce yerde bekletti.

 

* 10 Ekim 2015’te, Wan Rêya Armuşê ilçesi Karşıyaka Mahallesi’ne baskın düzenleyen özel hareket polisleri çevreye rastgele ateş açtığı, ateş sonucu Ö.C. (16) isimli çocuk bacağından yaralandı. S.İ. (17) ve Y. (16) isimli çocuklar ise darp edilerek gözaltına alındı.

 

* Mayıs 2020'de Merdîn Nisêbîn ilçesine bağlı Fırat Mahallesi'nde bulunan TOKİ konutlarında oynayan çocukları havaya ateş açarak kovalayan bir polis, 8 yaşındaki B.E.’yi zırhlı araca götürerek tehdit etti.

 

* 28 Şubat 2021'de Êlih’in Bağlar Mahallesi'ne giren zırhlı aracın çocukların bulunduğu alana hızla girerek kovaladığı ve çocukların ezilmemek için kaçtığına dair görüntüler ortaya çıktı. Batman Cumhuriyet Başsavcılığı, zırhlı aracı çocuklar üzerine süren polisler yerine görüntüleri paylaşan HDP İl Örgütü hakkında “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek” iddiasıyla soruşturma açtı.

 

* 13 Mayıs 2021'de Êlih’in Cudi Mahallesi’nde koronavirüs tedbirleri kapsamında getirilen sokağa çıkma kısıtlamasını ihlal ettiğini öne süren polis ve bekçiler, 15 yaşındaki V.S.’yi yere yatırarak, şiddet uyguladı. "Görevli memura mukavemet"ten işlem yapılan V.S., bekçi ve polislerce darp edildiği görüntülere yansımasına rağmen “adli muayene” için götürüldüğü Batman Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde “sağlam raporu” verildi. Batman Cumhuriyet Başsavcılığı doktor, bekçi ve polis hakkında soruşturma başlattı. 

 

* 19 Mayıs 2021'de Hezex’te Söğütlü Mahallesi’nde Emre Sabur(19) ve K.E. (16) bekçiler tarafından durdurularak Genel GBT geçirildi. İki kişi darp edildi. Sabaha kadar gözaltında kalan 2 kişi sağlık kontrolünden geçirilmeden ve darp raporu alınmadan emniyete çağrılan ailelerine teslim edildi. Aileler daha sonra hastaneye giderek darp raporu aldı ve polis ile bekçiler hakkında suç duyurusunda bulundu.

 

* 20 Mart 2022'de Wan’ın Xaçort (Hacıbekir) Mahallesi’nde 15 yaşındaki E.P'nin de aralarında bulunduğu 4 kişi polislerce darp edilerek gözaltına alındı. 8 gün gözaltında tutulan yurttaşlardan 3’ü, çıkarıldıkları mahkemece “Polise mukavemetten” tutuklanırken, mahkeme, E.P.’nin 18 yaşından küçük olması nedeniyle adli kontrol şartıyla serbest bırakılmasına karar verdi.

 

* 31 Aralık 2022'de Mêrdîn’in Nisêbîn (Nusaybin) ilçesi Dicle Mahallesi’nde yöresel kıyafet giyen B.K. (16) ile Hüseyin G. (18), bir yakınlarının kına gecesinden dönerken kendilerini durduran özel harekat polisleri tarafından darp edildi. Polislerin biri çocuk iki kişiyi darp ettikleri anlar bir iş yerinin kamerasına yansıdı. Yapılan suç duyurusunun ardından polis şiddetine ilişkin Nusaybin Cumhuriyet Başsavcılığı soruşturma başlatırken, şiddet olayına karışan 4 polis tespit edildi. Polis Ali A., Fatih Ş., Naim K. ve Murat Y.’nin başlatılan soruşturma kapsamında ifadeleri alındı."

 

MA / Tolga Güney