Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) İstanbul Cem Karaca Kültür Merkezi’nde düzenlediği Demokratik Cumhuriyet Konferansı, “Cumhuriyet’in kuruluş dinamikleri” başlıklı ikinci oturumuyla devam ediyor. Zerrin Kurtoğlu’nun moderatörlüğünde gerçekleştirilen oturumda, Özgür Öztürk, Hülya Osmanağaoğlu ve Ayhan Yalçınkaya sunum yapıyor.
Akademisyen Zerrin Kurtoğlu, Cumhuriyet ile birlikte tartışılan kavramlar üzerinde durarak, “Bu kavramların hiçbiri aslında cumhuriyet ürünü değil. Başka bir cumhuriyet mümkün sloganı altında konuşuyoruz. Gerçekten mümkün ama bunu gerçekliğe kavuşturmak için yüz yılın muhasebesini yapmak gerekiyor. Bu konuda ilgimi çeken toplumun sessizliğidir. Başına ne gelirse kabullenişidir” ifadelerini kullandı.
ÖZTÜRK: SINIFSAL EGEMENLİK DEĞİŞMEDİ
“Türkiye’de kapitalizmin 100 yılı” başlığı altında sunum yapan Barış Akademisyenlerinden Özgür Öztürk, Türkiye’nin yüz yıllık kapitalizm gelişimini anlattı. Öztürk, Türkiye’yi üçüncü kuşak sanayi ülkesi olarak tanımlayarak, “Türkiye’nin içinde olduğu üçüncü kuşak sanayi ülkeleri 1950’ler sonrası sanayileştiler. Birinci ve ikinci kuşak ülkeler, emperyalist ülkelerdir. Bir yandan sanayi ürünü satanlar, Osmanlı gibi ham madde ve sanayi ürünleri satanlar var. Dünya ekonomisiyle ilgili ticari burjuvasinin oluştuğunu görüyoruz. Cumhuriyetin kuruluşu sınıfsal egemenliği çok fazla değiştirmedi. Hukuksal açıdan birçok köklü yenilik ortay çıktı ama sınıfsal olarak çok şey değişmedi. Bu ilişkiden doğan egemen koalisyonu değişmedi. Aktörler değişiyor” dedi.
YENİ BURJUVAZİNİN ÖRGÜTLÜLÜĞÜ
Yeni burjuvazinin örgütlü olduğunu vurgulayan Öztürk, “Egemen sınıf gayet örgütlü, cumhuriyetin kuruşunda kapitalist irade görebiliyoruz. Devletçilik politikaları, 1930’lu yıllarda mecburiyet sonucu gündeme geldi. Dış ticaret kesintiye uğradığında, bazı temel malzemelerin ülke içinde üretimi başladı. Sanayileşme kısa sürdü, 2’nci Dünya Savaşı’yla kesintiye uğradı. Türkiye’de 1950’lerin ortalarına kadar ticaret ve tarım çıkarlarının hakim oldu” diye belirtti.
TÜRKİYE’NİN SANAYİLEŞME DÖNEMİ
Türkiye’nin sanayileştiği döneme işaret eden Öztürk, “Darbelerin bir ekonomik politiği var. Aynı zamanda bir toplumsal ilişkinin üretildiği bir süreç. Kapitalist üretimin en karakterist tipi, sanayileşme olarak karşımıza çıkıyor. İşçileşme elbette göç anlamına geliyor. Birinci büyük dalgası, 1960’larda yaşandı. O dönemde kent, sanayi çekiyordu. İkinci büyük dalgayı 90’larda yaşadık. Köy boşaltmalar büyük etki yaşattı. Kırlarda geçinemeyen insanların işçileşmek mecburiyetinde kaldığını görüyoruz. Bu son derece düzensiz koşullarda gerçekleşiyor” diye konuştu.
BÜYÜK SERMAYE EGEMENLİĞİ
Türkiye’de büyük sermaye egemenliğinin olduğuna dikkat çeken Öztürk, “Hem tüccar hem sanayici hem bankacı gibi birçok alanda sermaye fonu ortaya çıktı. Bu sadece Türkiye’ye özgür değil, üçüncü kuşak ülkelerde sermaye ve şirket grupları ortaya çıktı. 12 Eylül darbesi sonrası sermayenin önü açıldı. O günden beri patronların yüzü gülüyor” sözlerinde bulundu.
AKP DÖNEMİNDE TİCARİ İLİŞKİLER
AKP döneminde ticaret ilişkilerine değinen Öztürk, “Türkiye’de üretim yapan sermaye gruplarının büyüdüğünü, artık yurt dışında üretim yaptıklarını görüyoruz. Ticaretten holdinge geçen bir sıçrama yaşandı. Türkiye’nin dünya ekonomisiyle ilişkileri de derinleşti” dedi.
AKP İKTİDARIYLA KADIN MESELESİ GÜNDEMDE
Hülya Osmanağaoğlu, “Cumhuriyetin kuruluş dinamiği olarak patriyarka ve feminist mücadele” başlığında sunum yaptı. Osmanağaoğlu, eşit temsiliyet için kürsüde iki erkeğin konuştuğu sürenin tamanının bir kadına verilmesi önerisinde bulundu. Osmanağaoğlu, feminist mücadelenin geldiği noktaya değinerek, eşit temsiliyetin önemine vurgu yaptı. Cumhuriyetin yüz yılının sonunda AKP’nin Anayasa değişikliği üzerinden amaçlarını irdeleyen Osmanağaoğlu, “Yaklaşık 30 yıldır, AKP 20 yıldır iktidarda ama 1994 seçimlerinden bu yana söylemek mümkün. AKP iktidarıyla kadın meselesi her daim gündemde. Bugün AKP eliyle Anayasa tartışmasında yaşıyoruz, İstanbul Sözleşmesi’nde yaşıyoruz. 1997-98 sürecinde de, 28 Şubat döneminde de kadınlar üzerinden tartışıyorduk. Bütün tarih yazımı da Cumhuriyetin kuruluşu dahil üzerine ağırlıklı olarak bu ikili üzerinden ele alınıyor. Kadınların eşit yurttaş ve vatandaş olması, laiklik tartışması olarak öne çıkıyor. AKP döneminin İslami baskı yönünden önemli sorunları olsa da sadece laiklik üzerinden kadınların cumhuriyette nasıl yaşaması tartışması iki şeyi beraberinde getiriyor. Bu topraklarda feminist mücadele ve Kürt kadın kurtuluş mücadelesi görülmüyor” şeklinde konuştu.
FEMİNİST HAREKET VE KÜRT KADIN HAREKETİ
Feminist hareketi ve Kürt kadın hareketinin barış ve erkek şiddetine karşı yan yana geldiğini dile getiren Osmanağaoğlu, “İlk feminist yürüyüşü 50 kişiyle başladı, şimdi binlerle yürüyoruz. 2000’li yıllar boyunca erkek şiddeti, kadın cinayetlerini sorguladık, kadın cinayetleri politiktir dedik. Patriyarka nasıl ucuz emek haline geldi, AKP nasıl kendini bunun içinde inşa ettiğini konuştuk. Feminist mücadele ve Kürt kadın hareketinin kazanımları, İstanbul Sözleşmesi’nden imza çekildi, kayyımlarla Kurdistan’daki Kürt halkının, kadınların kazanımları talan edildi. Aynı şekilde şimdi bir anayasa değişikliğiyle kadınlar aileye mahkum edilmek isteniyor. LGBTİ’ler bizzat kriminalize ediliyorlar” dedi.
DEVLET DİNE KARIŞABİLİR!
İnançlar ve Cumhuriyet iki ana başlık üzerinde sunum yapan akademisyen Ayhan Yalçınkaya, Kürt ve Aleviler arasındaki bağ üzerinde durdu. Yalçınkaya, şunları söyledi: “Cumhuriyetten bugüne, din ile devleti düşündüğümüz her seferinde bir ikilik, bir gerilim, bir sorunun varlığının bağlamı içinde düşünüyoruz. Devlet şöyle, din böyle olmalı diyoruz. Öncelikle bu varsayımdan vazgeçmeli. Din ve devlet arasında bir çelişki olmak zorunda değil. Türkiye özgün bir örnek değil. Siyasal düşünceyi hızlıca kat ettiğimizde dinin devlet. İçin olmazsa olmaz olduğu çok açık seçik biçimde ifade ediliyor. Cumhuriyetler için din prenslikten daha gereklidir. Cumhuriyetin dine kuşkusuz bir prensten daha fazla ihtiyacı vardır. Din yıkılırsa devlet yıkılır denir. Din devlete karışmamalı ama devlet dine karışabilir!
DİN DÜŞMANI İLAN EDİLENLER
Hukuk ile bağlanmış bireylerin bağlamı, bir topluluk oluşturmaz. Vatanperverlik, doğrudan doğruya dindarlık. Her devletin mutlaka bir dini vardır, din devletin temelinde yer alır. Dinin temelleri sarsarsa, devlet ortadan kalkar. Din ile devlet arasındaki ilişkin çatışmalarla yüklü, birbirinin yerine göz diken bir ilişki biçimi değil. Tam tersine iç içe geçmiş durumda. Birinin yüzü ötekinin yüzü. Komünistler, Kızılbaşlar, Kürtler din düşmanı ilan edilebiliyor. Din düşmanlığı devlet düşmanlığı sayılıyor.”