İSTANBUL - Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin Öcalan için verilen ihlal kararına dair Türkiye'ye verdiği süre Eylül’de doluyor. Ancak adım atılmadığı gibi bu süreçte Öcalan'a 5 disiplin cezası verilerek, üzerindeki tecrit ağırlaştırıldı. 

 

Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD), İnsan Hakları Derneği (İHD), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ile Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı'nın (TOHAV), İmralı Cezaevi'nde ağır tecrit koşullarında tutulan PKK Lideri Abdullah Öcalan ile tutuklular Hayati Kaytan, Emin Gurban ve Civan Boltan için Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne (AK BK) yaptığı ilk başvuru birinci yılını doldurdu. Başvuru sonrası konuyu gündemine alan AK BK'nin, gerekli tedbirlerin alınması yönünde Türkiye'ye verdiği süre de dolmak üzere. 

 

BAŞVURU SÜRECİ

 

Uluslararası komployle 15 Şubat 1999 tarihinden bu yana İmralı F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Cezaevi'nde ağır tecrit koşulları altında tutulan PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın avukatları, müvekkilleri hakkında verilen ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına karşı 2003’te Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurdu. Başvuruda, cezanın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) işkence ve kötü muameleyi yasaklayan 3’üncü maddesine aykırı olduğu belirtti. AİHM, 18 Mart 2014'te verdiği kararla Öcalan'ın şartlı salıverilme hakkına sahip olmaksızın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmesini AİHS’ye aykırı buldu. 

 

AİHM, "Öcalan 2" olarak çıkardığı bu kararı daha sonra başvuru yapan tutuklular Hayati Kaytan, Emin Gurban ve Civan Boltan için de verdi. Ancak kararların üzerinden 7 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen herhangi bir gelişme yaşanmadı. AİHM’in kararlarının yerine getirilip getirilmediğini denetleyen AK BK de, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasıyla ilgili “umut hakkını” doğuracak yasal düzenlemeler ve uygulama değişikliklerinin sağlanması için Türkiye’ye dair denetim sürecine başladı. Ancak kararları ne toplantı gündemine aldı ne de herhangi bir yazılı karar oluşturdu. 

 

KOMİTE 7 YIL SONRA GÜNDEME ALDI

 

Bunun üzerine harekete geçen ÖHD, TOHAV, İHD ve TİHV, AİHM’in verdiği kararı acil gündemine alması için 26 Temmuz 2021'de Komite'ye, bu kararların yerine getirilmesinin denetlenmesi süreci kapsamında yazılı bir bildirim sundu. Komite, bildirim üzerine konuyu gündemine aldı. Komite, 30 Kasım-2 Aralık arasında yapılacak toplantı öncesi Türkiye’den STÖ’lerin bildirimine ve kararların yerine getirilmesi sürecine dair bilgi istedi. 

 

TÜRKİYE'DEN 'İHLAL YOK' İDDİASI 

 

Türkiye, 7 Eylül 2021 tarihinde verdiği cevapta, 2009’dan bu yana İmralı’da ihlal olmadığını ileri sürdü. Türkiye, Öcalan ve diğer tutukluların tahliye imkanını gündeme getiren “umut hakkı” ve “ağırlaştırılmış müebbet cezası hakkında yasada değişiklik” yapılmasına ilişkin başvuruda yer alan tespit ve önerileri ise görmezden geldi. 

 

12 Ekim 2021'de Türkiye’nin iddialarına dair Komite’ye yanıt veren insan hakları ve hukuk örgütleri, Türkiye’nin yazılı beyanlarında “umut hakkına” ilişkin AİHM’in önemli tespitlerine  değinmediği, kararların yerine getirilmesi için atılması gereken adımların tartışmadığı ve bunun yerine yanıltıcı bilgilerle bildirimde bulunduğunu kaydetti. Yanıtta ayrıca kimi tespit ve önerilere de yer verildi. 

 

SÜRE DOLUYOR

 

Komite, 3 Aralık 2021'de kararını açıkladı. Komite, “Öcalan-2” kararında halihazırda indirilemez ve inceleme imkanı olmayan müebbet hapis cezasına çarptırılmış olup, tutuklu bulunan kişilerin sayısı hakkında bilgi istedi. Komite, Türkiye’yi genel tedbirlerin uygulanmasında kaydedilen ilerleme hakkında en geç 2022’nin Eylül ayı sonuna kadar bilgi sunmaya davet etti. 

 

Verilen süreye az bir süre kalmasına rağmen Türkiye, bugüne kadar ne ağırlaştırılmış müebbet cezası alanların sayısına dair ne de “umut hakkının” sağlanması konusunda bir adım atmış değil. 

 

HABER ALINAMAMA SÜRECİ

 

Adım atılmadığı gibi bir yıllık süreçte İmralı'daki tecrit daha da derinleştirildi. Öcalan’dan 16 ayı aşkın bir süredir haber alınamıyor. Öcalan ve İmralı'da tutulan diğer tutuklular Ömer Hayri Konar, Hamili Yıldırım ve Veysi Aktaş için haftada iki kez avukat bir kez de aile ve vasi olmak üzere 3 kez görüşme başvurusu yapılıyor. 25 Mart 2021'den bu yana Öcalan için yapılan 201 avukat ile 70 aile ve vasi başvurusuna yanıt verilmedi.

 

Öcalan'ın avukatları “derhal görüşme” talebiyle 22 Kasım 2021’de Bursa İnfaz Hakimliği'ne başvuru yaptı. Bu başvuru sonrası Öcalan hakkında 12 Ekim’de 6 ay avukat görüş yasağı ve 18 Ağustos’ta 3 aylık aile görüş yasağı kararı verildiği ortaya çıktı. Verilen kararların gerekçeleri ise, avukatlara tebliğ edilmedi.  

 

İKİNCİ AVUKAT GÖRÜŞ YASAĞI

 

12 Ekim’de verilen avukat görüş yasağının süresi 22 Nisan 2022'de doldu. Avukatlar, sürenin dolması üzerine 29 Nisan 2022'de bir kez daha Bursa İnfaz Hakimliği’ne avukat görüşünün sağlanması için başvurdu. Hakimlik, diğer yasak süresi dolmamasına rağmen 13 Nisan’da 6 aylık yeni bir avukat görüş yasağının olduğunu belirterek, başvuruyu reddetti. Yasak gerekçesi yine avukatlara bildirilmedi.  

 

AİLE GÖRÜŞ YASAKLARI  

 

Başvuruların reddedilmesi üzerine Öcalan’ın avukatları, 28 Mart 2022 tarihinde Bursa İnfaz Hakimliği’ne aile görüşünün sağlanması için başvuru yaptı. Bir gün sonra başvuruya yanıt veren mahkeme, 3 Şubat 2022 tarihinde verilen ve 21 Şubat tarihinde kesinleşen 3 aylık yeni bir disiplin “cezasının” olduğunu ileri sürerek, başvuruyu reddetti. 3 Şubat tarihinde verilen aile görüş yasak süresinin dolmasından sonra avukatlar, Bursa İnfaz Hakimliği’ne 7 Haziran tarihinde yeni bir başvuruda bulundu. Aile görüşünün önündeki engellerin kaldırılması için yapılan başvuru, mahkeme tarafından 8 Haziran’da reddedildi. Ret kararında ise, “disiplin cezalarının halen sürdüğü” belirtildi. 

 

Avukatlar, 15 Haziran’da Bursa 1’inci Ağır Ceza Mahkemesi’ne itirazda bulundu. Yapılan itiraza 23 Haziran’da cevap veren mahkeme, Öcalan’a 31 Mayıs’ta 3 aylık yeni bir disiplin cezasının verildiğini gerekçe göstererek, itirazı reddetti. Başvurunun reddedilmesiyle birlikte 2018 yılından bu yana aile görüşlerinin önüne engel olarak sunulan 12’nci disiplin cezası oldu.

 

DİSİPLİN CEZALARI AYM’YE TAŞINDI

 

Asrın Hukuk Bürosu avukatları, müvekkilleri Öcalan’ın “hukuksuz” disiplin cezalarıyla aile görüş hakkının engellenmesini AYM’ye de taşıdı. Başvuruda, mutlak iletişimsizlik hali olan “incommunicado”’ya dikkat çeken avukatlar, haber alamamanın işkence olduğunu kaydederek, AYM’den aile ve özel hayata saygı hakkının, savunma ve adil yargılanma hakkının ve etkili başvuru yolu hakkının ihlal edildiğinin tespit edilmesini talep etti.

 

775 AVUKAT HAREKETE GEÇTİ 

 

ÖHD Genel Merkezi de Öcalan ve diğer tutuklulara dönük sürdürülen avukat görüş yasağına karşı aralarında kurum temsilcileri ve baro başkanlarının da olduğu 29 baroya kayıtlı 775 avukat ile 10-17 Haziran tarihleri arasında avukat ziyareti gerçekleştirmek talebiyle Bursa Cumhuriyet Başsavcılığına başvuruda bulundu. Avukatların yapmış olduğu bu başvuruya da olumlu ya da olumsuz cevap verilmiş değil.

 

Komite'ye yapılan başvurudan sonra toplam 5 kez Öcalan’a görüş yasağı kararı verildi. Söz konusu yasaklar ve 16 aydır başvuruların yanıtsız bırakılması, Türkiye'nın AK BK'ye yaptığı bildirimde yer alan “ihlal yok” iddiasını çürütüyor.  

 

MA / Ergin Çağlar