HABER MERKEZİ - Irak’ta yaşanan hükümet krizinin nedenlerinden birinin ekonomi olduğunu ve bütün güçlerin hükümete girmek istediğini söyleyen gazeteci Kemal Çomanî, uzlaşmanın sağlanmaması durumunda çatışma riskinin olduğunu kaydetti. 

 

Irak’ta 10 Ekim 2021’de yapılan genel seçimlerden sonra yaşanan hükümet kurma krizi sürüyor. Hiçbir partinin hükümet kurmak için yeteri çoğunluğu elde edememesi üzerine ittifak arayışları başladı. Türkiye ile yakınlığıyla bilinen Sadr Hareketi Lideri Mukteda Es Sadr’ın öncülüğünde Sunni Egemenlik Koalisyonu ve Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), “Vatanı Kurtarma İttifakı” adı altında ittifak kurdu. İran’a yakınlığıyla bilinen ve eski Irak Başbakanı olan Nuri El Maliki’nin öncülüğünde Kanun Devleti, Fetih Koalisyonu gibi birkaç Şii grubun oluşturduğu “Şii Koordinasyon Çerçevesi Grubu” da bir diğer cepheyi oluşturdu.

 

Seçimlerin ardından Irak Meclis Başkanlığı’na Suni Egemenlik Koalisyonu adayı Muhammed El Halbusi seçildi. İki ittifak arasındaki çıkar çatışmalarından dolayı cumhurbaşkanı ve başbakan ise bir türlü seçilemedi. 

 

PARLAMENTONUN AKIBETİ

 

Hükümet krizi devam ederken, Sadr Hareketi Lideri Mukteda Es Sadr, 73 parlamenterine çağrıda bulunarak istifasını sağladı. Sadr Hareketi’nin istifa dilekçelerinin meclis başkanı tarafından kabul edilmesinin ardından büyük bir belirsizlik ortaya çıktı. Parlamentonun fesh edilip edilmeyeceği gündeme geldi. Irak Anayasası’nın 64’üncü maddesine göre parlamento iki şekilde fesh edilebilir; Birincisi parlamento üyelerinin 3’te 2’sinin talebi ya da nitelikli çoğunluğu (329 üyenin %51’i) oylaması ile, ikincisi ise cumhurbaşkanı veya başbakanın talebi olmalı. Siyasi tıkanmışlık artarken, bu kez de gruplar kendilerine bağlı olan askeri kanat üzerinden tehditler savurup, eylemler gerçekleştirmeye başladı. 

 

Sadr Hareketi’nin parlamentodan istifa etmesi üzerine çoğunluğun eline geçtiği Şii Koordinasyon Çerçevesi bileşeni olan Fetih Koalisyonu eski milletvekili Hemid Musewi, KDP’nin ve Sunilerin çoğunluklarını kabul etmemesi halinde Federe Kürdistan Bölgesi sınırlarında 6 tugaylarının bulunduğu tehdidinde bulundu.

 

Gazeteci Kemal Çomanî, Irak’taki siyasi belirsizliği ve hükümet krizine dair değerlendirmelerde bulundu. 

 

İSTİKRARLI HÜKÜMET TALEBİ

 

2003 yılından bu yana ülkede etnik ve mezheplere bölünmüş bir hükümet kurulduğunu belirten Çomanî, "Kürtler, Suniler ve Şiiler arasında bölüşülmüş hükümet ortaklığı bulunuyor. Bugüne kadar hep koalisyon hükümeti kuruluyordu. Fakat bu çok da demokratik olmayan ve hizmet üretmeyen bir sistemdi. Bunun için 2018, 2019, 2020 ve 2021’de hep sorunlar çıktı. Bu süreçte özellikle Arap ve Şii halkı ayaklandı ve yeni bir sistem istedi. Halk demokratik ve siyasi saikler üzerine kurulmayan bir hükümet istemiyor. Güçlü ve iş yürütebilen bir hükümet gerekiyor. Lakin bugüne kadar böyle bir hükümet kurulamadı. 2021’de yine bir seçim oldu ve yeni parlamenterler seçildi. Aradan 8 ay geçmesine rağmen bir hükümet kurulamadı” dedi.

 

ÇIKAR İLİŞKİLERİ

 

Şiiler, Suniler ve Kürtlerin kendi aralarında yaşadığı sorunlardan kaynaklı hükümet kurulamadığını kaydeden Çomanî, “Irak’ta şu grup yüzde yüz ABD veya İran ya da başka bir gücün etkisi altındadır diyemeyiz. Fakat çıkar ortaklıkları var. Örneğin Sadr, Irak için demokratik bir siyaset sürdürdüğünü söylüyor fakat koalisyonundaki diğer güçlerin İran ile ilişkileri daha fazla. KDP tamamıyla Türkiye ile birlikte. Fakat bunun yanında İran’la da ilişkileri söz konusu. İran ile ilişkilerini sürdürmese İran büyük engeller çıkartır. YNK’nin de İran’la ilişkileri çok güçlü ama bunun yanında Türkiye ile de ilişkiler kurmak istiyor. Kısa bir süre önce Türkiye yetkilileri ile YNK Süleymaniye’de bir araya geldi. Bu görüşmenin ardından YNK, Türkiye karşıtı gösterilerin Süleymaniye’de yapılmasına izin vermedi. Aynı şekilde Sadr ve Sünnilerin Türkiye ile ilişkileri güçlü. Fakat yine İran ve ABD ile de ilişkilerinin olmasını istiyorlar” diye konuştu.

 

İÇ ÇATIŞMA RİSKİ

 

Sadr’ın "ne yapacağı belli olmayan bir siyasetçi" olduğunu söyleyen Çomanî, “Nasıl adım atacağı kestirilemiyor. Popülist biridir. Milletvekillilerini parlamentodan çekerek, tekrardan çağrılıp taleplerinin kabul edeceğini düşündüğü için böyle bir adım attı. Şimdi durum bilinmezlik içinde. Yeni bir seçim mi yapılacak ya da diğer Şii güçler ve YNK ile yeni bir hükümet mi kuracak? İran ve Amerika yeni bir hükümetin kurulması için görüşüyor. Mukteda Sadr’ın dönmesi gerekiyor. Eğer bu olmazsa yeniden seçim yapılabilir. Seçimler olursa tekçi bir hükümet kurabilmek için güç çıkarmaya çalışacaklar. Eğer bu da olmazsa neler yaşanabileceğini bilmiyoruz. Bilindiği gibi Irak’ta her gücün bir de askeri kanadı var. Sadr’ın askeri gücü büyüktür. Eğer hükümet kurulmaz ve kaos devam ederse aralarında çatışmada çıkabilir” ifadelerini kullandı. 

 

PASTADAN PAY KAPMA MÜCADELESİ

 

Irak’taki güçlerin hükümete girme çabasının bir diğer nedenin de ekonomi olduğunu ifade eden Çomanî, “Irak son zamanlarda ekonomik olarak çok güçlendi. Irak’ta dolar rezervi fazladır. Özellikle petrol gelirleri çok fazladır. Durum böyle olunca bütün güçler hükümete girmek istiyor. Hükümette yer alan bütün gücü kullanabilir. Irak’ta klientalist bir sistem var. Bu sistemde eğer hükümette yer almazsan varlığını sürdüremezsin. Eğer hükümette yer alırsan kendi yandaşlarını hükümette yerleştirebilirsin ve ekonomik güç sağlayabilirsin. Bunun için bütün güçler hükümette yer almak istiyor” değerlendirmesinde bulundu.