Dünyada son yılların en çok tartışılan konularından olan küresel gıda krizi, varlığını hissettirmeye başlarken, dünya ülkeleri tarım politikalarını gözden geçiriyor. Tarıma daha fazla yatırım yapan ülkeler, üreticinin desteklenmesinden toprak kiralamaya kadar çeşitli yöntemler geliştiriyor. Fakat Türkiye’de ise gıda krizinin kapıda olduğu bu dönemde Türkiye’nin verimli tarım arazilerini amaç dışı kullanılarak ekolojik talana açılıyor. 30 yıl öncesine kadar tarım ülkesi statüsünde olan Türkiye, ekolojik talanın yanı sıra çiftçinin desteklenmemesi gibi nedenlerle buğdayı dahi dışardan ihraç eder konuma geldi.

 

Türkiye Büyük Millet Meclisi Küresel İklim Değişikliği Araştırma Komisyonu’nun 2021’de açıkladığı rapora göre, Türkiye 2001-2020 arasında tarım alanlarının yüzde 12'si kaybedildi. 2001'de 26 milyon 350 bin hektar olan tarım arazisi 2020'de 23 milyon 137 bin hektara geriledi. 3 milyon 213 bin hektar, Hatay ilinin yüzölçümünün 12 katı büyüklüğünde tarım arazisi yok edildi. Tarım arazilerindeki azalmanın nedeni ise bu arazilerin maden, Hidroelektrik Santral (HES), Rüzgar Enerji Santrali (RES), organize sanayi siteleri ya da turizme açılmasının yanı sıra yaşanan talanın sonucu olan kuraklıkta bulunuyor. 

 

Son 2 yılda Türkiye'nin önemli tarım arazileri ve meralarında yaşanan amaç dışı kullanımları derledik. 

 

BALIKKESİR: MANYAS GÖLÜ KURUYACAK

 

Balıkesir’in Bandırma ilçesinde mayıs ayı içerisinde inşaatına başlanan projeyle büyük bir bölümü 1’inci sınıf tarım arazisi olan 40 milyon metrekare alana Metal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi kuruluyor. Mahkemenin yürütmeyi durdurma kararı vermesine rağmen süren projede iş makineleri tarım arazilerine girerek, ekili alanların da bulunduğu bölgede yol çalışmaları yapmaya başladı. Yeterli su kaynağının da bulunmadığı alanda organize sanayi bölgesi inşaatının başlanması su ihtiyacının da Bandırma ve Gönen’in tek içme suyu kaynağı olan Gönen Barajını ve ya Ramsar Sözleşmesiyle koruma altına alınan Manyas Gölünün hedefledi. Bu da bölgeyi daha da kurak bir hale getireceği ön görülüyor.  

 

ESKİŞEHİR: KAMULAŞMA 

 

Eskişehir'in en verimli topraklarının bulunduğu Hasanbey Mahallesi’ne ise 2022 Mart ayında alınan kararla vagon fabrikası kuruluyor. Bölgede yaşayan yurttaşların evleri, tarlaları, bahçeleri ve köyün merası dahi 600 dönümlük birinci sınıf tarım arazisine Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi için kamulaştırma kararı çıkarttı. 2023 yılında ilk etabın faaliyete geçmesi öngörülen alan için yöre halkı tarafından arazinin birinci sınıf tarım alanı olduğu için yürütmeyi durdurma istemiyle dava açıldı. 

 

BURSA: SANAYİ ÖNCELENDİ

 

Bursa Karacabey ilçesinde Uluabat Gölü’nden Marmara Denizi’ne kadar uzanan geniş bir alanda bulunan ve verimli tarım arazilerine sahip olan alanda Bursa Teknoloji Organize Sanayi Bölgesi (TEKNOSAB) adıyla Bursa Ticaret ve Sanayi Odası tarafından bir sanayi sitesi kuruluyor. Bursa Valiliği ile Ticaret ve Sanayi Odası’nın isteği üzerine 874 hektarlık alana kurulmasına karar verildi. 2021 yılında bakanlık, yasadaki “tarım dışı amaçla kullanılamaz” engelini aşmak için “vali onaylı kamu yararı kararı” aldırdı. Böylelikle yüzde 85’i mutlak tarım arazisi olan alan için Toprak Koruma Kurulu’ndan izin alma zorunluluğunu ortadan kaldırıldı. 

 

TEKİRDAĞ: PLASTİK SİTESİ KURULUYOR

 

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 18 Aralık 2021’de Tekirdağ Ergene ilçesinde bulunan Ergene Havzası’nda verimli tarım arazilerinin olduğu alana yapılması planlanan Plastik İhtisas OSB projesine ilişkin çevre planı değişikliğine onay verdi. Ergene Havzası Koruma Alanı içerisinde yer alan ve mutlak korunması gereken birinci sınıf tarım arazisi niteliğindeki 2 milyon 743 bin metrekarelik alana yapılması planlanan Plastik İhtisas Organize Sanayi Bölgesi için, iki kere yürütmeyi durdurma kararı çıktı. Fakat imar değişikliği için tekrar yapılan başvuru onaylanırken, bölge halkının açtığı ÇED iptal davası devam ediyor.

 

ZONGULDAK: TARIM ARAZİLERİ YOK EDİLDİ

 

Zonguldak Çaycuma ilçesinde yapımına 2021 yılının Mayıs ayında başlanan Girişim Sanayi Sitesi inşaatının da yapımı devam ediyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Zonguldak Ticaret Sanayi Odası tarafından yapılan sitenin yapımı için yine tarım alanları seçildi. Yine ilçeye bağlı Perşembe beldesinde de Çağ Çelik isimli firman tarafından 1’inci sınıf tarım arazileri üzerine geri dönüşüm tesisi inşaatı 2021 yılından itibaren devam ediyor. Buğday, mısır ve ayçiçeği gibi ürünlerin yetiştiği tarım arazileri bu projelerle yok edildi. İlçedeki Filyos Vadisi üzerinde ise iki buçuk kilometrelik dere yatığı üzerindeki alan imara açıldı. Bölgede ayrıca 303 hektarlık tarım alanı üzerinde, ‘lojistik merkez’ de yapımı için çalışmalar başlatıldı. Bölgede ayrıca içinde tarım alanları da bulunan 300 hektarlık alana Tosyalı Holding tarafından gübre fabrikası ve gaz işleme tesisi ile gübre fabrikası kurulması planlanıyor. 

 

EDİRNE: TARIMDAN UZAKLAŞTI

 

Edirne Keşan ilçesinde bulunan Saros Körfezi’nde yapımına 2020 yılında başlayan ve halen devam eden Saros FSRU doğalgaz limanı ve kara boru hattı projesi de tarım arazileri üzerinde yapılıyor. BOTAŞ tarafından yapılmakta olan FSRU Limanı ve Kara boru hattı ile ilgi alt ölçekli planların yürütmesinin durdurulması ve iptali talebiyle bölge haklının açtığı dava ise 25 Ocak 2022 tarihinde reddedildi. Bölgede geçmişten beri süren plansız sanayileşme, otoyollar, demir yollar, boru hatları, başta Rusya doğalgazının geçtiği Kıyıköy bölgesi olmak üzere alanların tarım dışı ilan edilmesi ile bölge tarımdan uzaklaştı. 

 

EGE: MERA VE ORMANLARA RES

 

Aydın Karacasu, Denizli Sarayköy ve Babadağ ilçeleri, İzmir ve Manisa’yı kapsaman alanda Enerji Sa Enerji Üretim A.Ş. tarafından 15 adet RES türbini yapılmak için 2021 Aralık ayında Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) süreci başlatıldı. Proje alanları içerisinde Aydın-Muğla-Denizli ve İzmir-Manisa İlleri Çevre Düzeni Planında “Tarım, Mera ve Orman” vasıflı araziler yer alıyor.

 

İZMİR: TARIM ALANLARI TURİZME AÇILACAK

 

İzmir Çeşme ilçesinde yapılmak istenen Çeşme Turizm Projeyle de tarım alanları ve zeytinlikler turizm amacıyla yok edilmek isteniyor. Projenin yürütmesinin durdurulması için açılan davada bilirkişi heyetinin raporunda “Kurulumuz, KTKGB alanının bütününü de gözeterek, dava konusu ekleme ile koruma alanları yanı sıra turizm kullanımlarına, dolaysıyla yapılaşmaya da açılmasına yol açacak olan sınır kararının, tarım ve orman alanları, doğal değerler (flora, fauna, ekosistemler) su kaynakları ve kültürel miras üzerinde yaratacağı olumsuz etkileri göz önüne alındığında, planlama ilkelerine ve kamu yaranına uygun olmadığı görüşüne varmıştır” diye belirtildi.

 

ANTİK KENTTE MADEN

 

30 yıldır altın madeni ve taş ocaklarıyla talan edilen İzmir Bergama ilçesindeki Kozak Yaylası’nda 12 Nisan tarihinde yeni bir maden için ÇED süreci başlatıldı. Granit ocağı açılmak istenen alanda fıstık ağaçları ve vasıflı tarım arazileri bulunurken alanın bir kilometre yakınında da Perperene Antik Kenti bulunuyor. Proje kabul edilirse dinamit de dahil patlayıcılar kullanılacak.

 

KONUT

 

Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı İzmir'in Aliağa ilçesinde büyük bölümü tarım arazisi olan alanı 2022 Ocak ayında aldığı kararla yapılaşmaya açtı. 15 büyük futbol sahasının toplamından daha geniş bir tarım arazisini kapsayan alan Toplu Konut İdaresi tarafından konut ve dükkan yapımı kararı alındı. 

 

KARADENİZ: MADEN FINDIĞI YOK EDİYOR

 

Madene açılan bölgelerden biri de Ordu’nun Korgan, Gülyalı, Altınordu ve Giresun’un Bulancak arasında kalan bölge. Şubat ayında ihaleye çıkan bölge içerisinde fındık bahçelerinin yanı sıra hektarlarca tarım alanı bulunuyor. Yine Giresun’un Dereli ilçesinde büyük kısmı fındık bahçeleriyle kaplı olan alan için maden ihalesi düzenlendi. 

 

SAMSUN: OVALARI İMARA AÇILDI

 

Betonlaşmaya açılan bir başka alan ise Samsun’da bulunan Çarşamba ve Bafra Ovaları. Türkiye’nin en önemli tarım alanlarından olan Çarşamba Ovası’nda 2019’da yapımına başlanan ve 2021’de faaliyete geçen biokütle santrali mahkeme kararına rağmen inşaatını bitirerek faaliyete geçti. Yine bölgenin önemli tarım alanlarından olan Bafra Ovası için ise 2021’in Ekim ayında belediye tarafından meyve ve sebze hali yapılacağı açıklandı. Halin yapılmak istendiği alan Bafra Ovası Koruma Alanı içerisinde bulunurken Devlet Su İşleri (DSİ) sulama sahasının içerisinde kalan, 1.sınıf mutlak tarım arazisi. Samsun'un Canik ilçesinin AKP'li Belediyesi'nin 6 köyün kullandığı 51 bin metrekarelik mera alanını imara açma isteği de 6 Nisan 2022’de, belediyesi meclisinde oy birliğiyle kabul edildi.

 

BİRÇOK KENTTE ENSTİTÜLER İMARA AÇILDI

 

Türkiye'nin ve Avrupa'nın önemli tarımsal araştırma enstitüleri arasında bulunan Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün arazisi de 2021’in Mart ayında Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından rezerv yapı alanı olarak belirlendi. Son olarak 2022’in Nisan ayında 1 milyon metrekarelik alan tamamen imara açıldı. Daha önce enstitünün alanına Konya Şehir Hastanesi ve Konya İl Emniyet Müdürlüğü binaları da yapıldı. Bu tarımsal enstitü alanlarının ilk imara açılması da değil. Daha önce çeşitli illerde tarımsal enstitülere ait tarım alanları imara açılmıştı. Enstitülerin tarım arazileri İstanbul Yeşilköy'ün arazisi havaalanı, Ankara ve Eskişehir'de üniversite, Edirne'de toplu konut, Sakarya'da otogar, Samsun'da organize gıda sanayi, Adana'da özel sektör işletmesine kiralandı ve satıldı. 

 

MA / Tolga Güney