MARDİN - Türkiye’nin Metîna, Avaşîn ve Zap alanlarına KDP işbirliğiyle gerçekleştirdiği saldırılarda birden fazla özel güçler yer alıyor. Pêşmerge dışı olan bu güçler kimlerden oluşuyor, kime bağlı ve son operasyonda ne tür görevler yüklendiğini derledik.  

 

Türkiye’nin Federe Kürdistan Bölgesi’nde Zap, Avaşîn ve Metîna alanlarına Kürdistan Demokrat Partisi (PDK/KDP) ortaklığıyla 17 Nisan’da yeni bir operasyon başlatıldı. Türkiye’nin bölgedeki yoğun operasyonları 15 Nisan 2020’de Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB/YNK) denetimi altında olmasına rağmen KDP’nin güç kaydırdığı Zînî Wertê’de başladı. Türkiye’nin doğrudan bölgeye müdahale şansı olmadığı için devreye giren KDP, bölgeye kaydırılan güçlerin “ortak güç” olduğunu savunurken, YNK tarafından yalanlandı. 

 

Devamında 10 Şubat 2021’de PKK’nin elinde bulunan 13 esir asker ve MİT personelinin hayatını kaybettiği Garê operasyonunda beklediğini alamayan Türkiye bölgede operasyonlarını sürdürmeye devam etti. Aşamalar halinde devam ettirilmesi planlanan operasyonlar sonucunda HPG’nin tasfiyesi ardından Federe Kürdistan Bölgesi’nin kontrol altına alınmasının planlandığı belirtiliyor.

 

SALDIRIYA KATILANLAR KİM?

 

Türkiye’nin 17 Nisan’da karadan ve havadan başlattığı saldırılar devam ederken, diğer saldırılardan farklı olarak TSK’ye bağlı güçler bu defa KDP’nin kontrolündeki alanlardan saldırılarını gerçekleştiriyor. Türkiye’nin KDP işbirliğiyle gerçekleştirdiği saldırılarda pêşmerge güçlerinin de dahil olduğu yönündeki tartışmalar sonrası Federe Kürdistan Bölgesi Pêşmerge Bakanlığı yaptığı açıklamada bölgedeki güçlerin Pêşmerge Bakanlığına bağlı güçler olmadığını, KDP’ye bağlı özel güçler olduğunu duyurdu. Benzer şekilde HPG kaynaklarından yapılan açıklamalarda da TSK’ye bağlı askerler ile birlikte hareket eden güçlerin KDP’ye bağlı özel güçler olduğu kaydedildi. 

 

PÊŞMERGE TARTIŞMALARI

 

Bu açıklamalar; Pêşmerge Bakanlığı’na bağlı güçler ile KDP’ye bağlı güçlerin farklı olduğunu ortaya koyarken, bir anlamda da kafa karışıklığına sebep oluyor. Aynı zamanda Pêşmerge grupları ile siyasi çevrelerden KDP’nin özel güçlerinin Pêşmerge ile alakası olmadığı yönünde açıklamalar geldi. Söz konusu güçlerin KDP’ye bağlı olduğu yönündeki açıklamalara da yer yer tepkiler gösterilirken, KDP içinde kimi isimler söz konusu güçlerin KDP’ye de bağlı olmadığı, Barzani ailesinin özel güçleri olduğu yönünde söylemlerde bulunuyor.

 

KİMİN ASKERİ GÜÇLERİ VAR?

 

Tartışmalara açıklık getirmek amacıyla Irak’ta Pêşmerge adı altında anılan güçleri derledik. Irak’ta hemen hemen her siyasi partinin kendisine bağlı askeri güçleri bulunuyor. Federe Kürdistan Bölgesinde KDP, YNK ve Kürdistan Demokrat Sosyalist Partisi’ne (KDSP) bağlı silahlı güçler bulunuyor. Kürdistan İslami Topluluk (Komel) ve İslami Hareket (Bizutnew) ile Sosyalist Parti, Komünist Parti, Goran Hareketi, Kürdistan İslami Birlik Partisi (Yekgirtû) ve Yeni Nesil Hareketi’nin askeri güçleri bulunmuyor. Yaklaşık 120 bin civarındaki Peşmergê güçlerinin 3 bine yakını PDSK’ye, geriye kalanlarının 60 bin kadarı KDP, 55 bini aşkını da YNK’ye bağlı olarak hareket ediyor. 

 

PÊŞMERGE BAKANLIĞI

 

Federe Kürdistan Bölgesi’ndeki Pêşmerge güçlerinin 2005 yılında Hewler ve Süleymaniye yönetimlerinin birleşmesi ile birleştirilmesi kararı alınmasına rağmen bugüne kadar tüm güçlerin birleştirilmesi sağlanamadı. Pêşmerge Bakanlığı çatısı altında güçlerin 50 bin kadarı birleştirildi. Bakanlığa bağlı olarak hareket eden güçlerin dışında da zamanla bölgede özel güçler oluşturuldu. Bakanlığa bağlı pêşmergelerin DAİŞ karşıtı mücadelede yer aldıkları ve Türkiye’nin operasyonlarına katılmadıkları tüm kesimler tarafından açıklandı. Bakanlıkta YNK yöneticileri etkin olurken, Bakanlığın başında da YNK’den Şoreş İsmail Abdullah bulunuyor. 

 

DÊRİN PEŞMERGELERİ

 

Dêrin Pêşmergeleri olarak bilinen Pêşmergeler; savaşta yaralanan ya da yaşı dolayısıyla emekliliğe ayrılan, kimisi de zorla emekli edilen Pêşmergelerden meydana gelen bir oluşum. Bir nevi, dernek bünyesinde olan bu oluşum içinde YNK, KDP ve PDSK’ye bağlı eski Pêşmergeler bulunsa da kendilerini herhangi bir siyasi oluşuma bağlı görmeyen Dêrin Pêşmergeleri, farklı siyasetten gelen grupların bir çatı altında toplanabildiği tek oluşum olarak da görülüyor. Dêrin Pêşmergeleri, Kürtler arası bir savaşın yanı sıra Türkiye’nin bölgeye dönük operasyonlarına da doğrudan karşı duran tutumlarıyla tanınıyor.

 

YNK’YE BAĞLI GÜÇLER

 

2015 yılı verilerine göre bölgede YNK’ye bağlı 56 bin Peşmergê gücü bulunurken, YNK’ye bağlı olan ancak Federe Kürdistan Bölgesi İçişleri Bakanlığına bağlı olarak da 10 bin kişilik “Hazır Birlikler” diye adlandırılan bir güç bulunuyor. 

 

LEŞKERÊN GULAN VE ZEREVANİ GÜÇLERİ

 

Bölgede KDP’ye bağlı olarak Leşkerên Gulan diye adlandırılan silahlı güçler, iki farklı gruba ayrılıyor. Bir kısmı normal bir askeri güç olarak tanımlanan Gulan Pêşmergelerine bağlı ayrıca özel bir kuvvet olarak da Zerevanî Güçleri denilen bir güç yer alıyor. KDP’ye bağlı olan Leşkerên Gulan güçlerinin bir bölümü Pêşmerge Bakanlığına bağlıyken, Zerevani Güçleri ise, Bakanlıktan bağımsız hareket ediyor.

 

Söz konusu güçler, operasyonlardan bir gün önce geldiği Türkiye’de Cumhurbaşkanı Erdoğan ve MİT müsteşarı Hakan Fidan’la görüşmeler yapan Federe Kürdistan Bölgesi Başbakanı ve Mesut Barzani’nin oğlu Mesrur Barzanîye bağlı. Zerevani Güçleri, ilk eğitimlerini de TSK’ye bağlı Özel Kuvvetlerden almasıyla biliniyor. Zerevani Güçleri daha önce de TSK askerleri ile hareket eden KDP’ye bağlı özel güçler olarak bilinirken, bugün yine tartışmaların merkezinde bulunuyor.

 

Türkiye’nin bölgedeki operasyonlarında yol açan bir rol üstlendikleri belirtilen söz konusu güçlerin, yerleştikleri alanlarda da Türkiye askeri ile birlikte hareket ettikleri belirtiliyor. Öyle ki; Türkiye askerlerinin istihbarat faaliyetlerini Zerevani güçlerinin kıyafetlerini giyerek, bu güçlerle birlikte sürdürdükleri belirtiliyor.

 

EZİZ WEYSİ

 

TSK ile birlikte hareket eden Zerevanî güçleri “özel harekat” yapılanması olarak görülüyor. Resmiyette başlarında yine Barzani ailesinden Siyar Barzani bulunurken, komutaları ise Eziz Weysi. Barzani ailesi ile akraba olan Eziz Weysi, KDP ve YNK arasındaki çatışmadan dolayı 1989’da PKK’ye katılırken, Heftanin ve Zagros’ta gerilla komutanlığı da yaptı. 90’lı yılların başında PKK içindeki pratiği nedeniyle örgütün başlattığı soruşturma üzerine 1996 yılında kaçarak, KDP’ye sığındı. Kısa süre içinde Neçirvan Barzani tarafından kurulan Zerevani güçlerinin başına getirilir.

 

ROJ PEŞMERGELERİ

 

Tartışmaların odağında olan ve TSK ile birlikte hareket ettiği belirtilen bir diğer güç ise, Roj Pêşmergeleri olarak isimlendirilen kontra bir güç. Suriye iç savaşının başladığı ilk yıllarda DAİŞ ve Suriye rejimine karşı Kuzey ve Doğu Suriye’de ENKS’ye bağlı olarak 2012 yılında kuruldu. Roj pêşmergeleri, Kuzey ve Doğu Suriye’de DAİŞ karşıtı mücadele devam ederken, Türkiye ve Türkiye’ye bağlı gruplar ile hareket etmesiyle eleştiriliyor. Kuzey ve Doğu Suriye’de Kürtlerin kazanımlarına aykırı tavırlar içinde olmaları gerekçeleriyle bölgeden çıkarılan Roj pêşmergeleri, Suriye’de Türkiye’nin denetimindeki alanlar ve Federe Kürdistan Bölgesi’nde bulunuyor. 

 

Bir dönem Libya’da da Türkiye’nin yanında askeri güç olarak yer aldıkları yönünde iddialar bulunan Roj pêşmergeleri, Garê operasyonu ve Zînî Wertê’de de PKK’ye karşı savaşta gündeme gelen askeri bir güç olarak biliniyor. Söz konusu iddialar gündeme geldiğinde Roj pêşmerge komutanlarından yalanlama gelirken, bugün yeniden PKK’ye karşı Federe Kürdistan Bölgesi’nde cepheye sürüldükleri belirtiliyor. Roj pêşmergeleri’nin, Pêşmerge Bakanlığı’na bağlı olup olmadıkları ise bir muamma olarak duruyor.

 

MA / Ahmet Kanbal