Demirci Kawa’nın yaktığı ateş, yüzyıllardır Kürtlerin özgürlük talebiyle harlanıyor. Kürtlerin "Çağdaş Kawa"sı olarak nitelendirilen Mazlum Doğan, ağır işkencelere karşı 21 Mart 1982'de yaktığı üç kibritle bedenini ateşe vermesinden sonra 90’lı yıllarda tavan yapan baskı, yasak ve katliamlara karşı Zekiye Alkan, Ronahi ve Berîvan gibi birçok kişi bedenini ateşe dönüştürdü. İzmir’in Kadifekale Mahallesi’nde yaşayan Rahşan Demirel de bunlardan biri. Rahşan Demirel, devletin Newroz yasağına karşı 22 Mart 1992 yılında Kadifekale’de bedeniyle Newroz ateşini yaktı. 

 

NEWROZLAŞAN KADIN 

 

Rahşan Demirel, 15 Ağustos 1975 yılında Mardin'in Nusaybin ilçesinde dünyaya geldi. Demirel, henüz 1 yaşındayken ailesi devletin baskısı ve ekonomik geçimsizlikten kaynaklı İzmir Kadifekale'ye göç etti. Durumları el verdikçe Nusaybin'i ziyaret eden Demirel ailesi, çocuklarını ait olduğu topraklarından koparmadı, yurtseverlik bilinciyle büyüttü.  

 

Rahşan, henüz çocuk yaşlarındayken devletin baskısı ve Kürt kimliğinin bilincindeydi. Öyle ki her kıyafet alındığında Rahşan, renklerinin sarı, kırmızı, yeşil olmasını istedi. Bir gün okula da bu renklerle gitmesi üzerine öğretmeni kendisine tokat attı. Ancak Rahşan da aynı şekilde cevap vererek, baskıları kabul etmediğini gösterdi. 1990'lı yıllarda memleketi Nusaybin ve Cizre'de başlayan serhildanları İzmir'den takip edip buna karşı öfkelenen Rahşan, yaptığı eylem ile serhildanları İzmir'e taşıdı. Cizre ve Nusaybin serhildanlarından etkilenen Rahşan, 1992'de Newroz'dan bir gün önce Newroz kutlamalarının yasaklandığını televizyondan izledi. Dönemin İçişleri Bakanı İsmet Sezgin'in "Bu yıl Nevruz kutlanmayacak. Kutlayan olursa da gereği yapılacaktır" dedi. 

 

KADİFEKALE’DE NEWROZLAŞTI 

 

Henüz 17 yaşında olan Rahşan, bu açıklamalar üzerine 22 Mart 1992'de sabah kalkıp Kadifekale'ye çıktı. Evden çıkmadan önce de bir karton parçasına, "Ben kendimi Newroz yapıyorum Kadifekale'de. Cizre, Mardin ve Nusaybin'in cevabını vermek zorundayım. Bana sahip çıkın. İsmet Sezgin'e haber veriyorum Newroz kutlanacak… Lastikle olmazsa bile, canımızla kutlanacak!" diye yazdı. 

 

30 YIL GEÇTİ

 

İzmir'de Kadifekale ve bazı Kürt mahallelerinde küçük çaplı kutlanan Newroz, Rahşan Demirel’in eyleminden sonra kitleselleşmeye başladı. Öyle ki Rahşan'ın Kadifekale'de yaktığı ateş, kent merkezlerine taşınarak on binlerin katılmasına neden oldu. Rahşan'ın eyleminin üzerinden 30 yıl geçmesine rağmen Kadifekale başta olmak üzere İzmir'de kutlanan kitlesel Newroz, dönemin ruhunu günümüze taşıyor. Her yıl olduğu gibi bu yılda kadınlar, Rahşan'ın Newrozlaştığı kalede, ateşi yakacak. Rahşan'ın eylemini ve etkisini Kadifekaleliler anlattı.

 

GİZLİ KUTLANIRDI

 

Ailesi 1960 yılında İzmir Kadifekaleye yerleşen Mardin Nusaybinli Halime Kaygısız (65), o dönemde Kürtlerin mahallede yaşamadığını, ailesinin de çocuklarını Türk kültürü ve diliyle büyüttüğünü söyledi. Kaygısız, "Biz de burada yaşayanlara benzemeye başladık. Dilimizden, giyimimizden kültürümüzden çok şey verdik. Hatta ‘hiç Kürtlere benzemiyorsunuz’ denildiği zaman hoşumuza giderdi. Bunun güzel bir şey olduğunu sanıyorduk. Ama şimdi düşününce bu asıl bize hakaretti" dedi. 

 

Kürtlerin uyanışıyla ve mücadele etmesiyle birlikte kendilerinde de bir bilinç oluştuğunu, kendi dili ve kültürünü öğrenmeye çalıştıklarını söyleyen Kaygısız, "Bizim dönemimizde Newroz 90’lara kadar hep gizli kutlanırdı. Küçük bir ateş yakılsa polis gelip söndürüyordu. 1992'de Rahşan’ın Newroz ateşiyle kendisini yakana kadar bu böyle sürdü" diye konuştu. 

 

RAHŞAN SERHILDANI

 

Rahşan'ın eylemini gerçekleştirdiği günü anlatan Kaygısız, "Eylemi duyar duymaz, hepimiz ailesinin evinin önüne geldik. Büyük bir kalabalık mahşeri vardı. Buradan da kendisini yaktığı yere gittik. Gittiğimiz sırada polis orayı ablukaya almıştı. Kalenin içinde dağınık bir şekilde cenazesi kaldırılana kadar bekledik. Büyük bir serhildan oldu. Şu ana kadar hiçbir cenazede böyle bir şey görmemiştim. Mahşeri bir gündü" diye anlattı.

 

GENÇLER BAŞKALDIRDI

 

Rahşan’ın halkı için kendini yaktığını belirten Kaygısız, “Bu herkesi çok etkilemişti. Ondan sonra zaten hiçbir Newroz'da gençler yasak dinlemedi. Gençler devlet tarafından çok şiddet, baskı gördü, yine de her yıl Newroz ateşini yaktı. Özelikle gençler Rahşan’dan sonra hep başkaldırdı. Onun sayesinde direnmeyi, mücadele etmeyi öğrendik. O zaman daha çok korkuyorduk. Ama şimdi korkmuyoruz. Onun sayesinde oldu" şeklinde konuştu. 

 

KALENİN ATEŞİ BİR BAŞKADIR

 

Rahşan'ın eyleminden sonra halkın kalenin içinde yasak ve baskılara rağmen Newroz'u kutladığını ifade eden Kaygısız, "Ateşler yakılıyordu, polis gelip söndürüyordu. Halk yine gelip yakıyordu. Şimdi Newroz mitingleri oluyor. Ama kalenin içinde yakılan Newroz ateşinin yerini hiçbir şey tutamaz" diye belirtti. Mücadele uğruna yaşamını yitirenlerin anısına ve yaşayan çocukların geleceği için Newroz’a katılacağını söyleyen Kaygısız, bu yılki Newroz’un kardeşlik ve özgürlük getirmesi temennisinde bulundu. 

 

YENİ DÖNEMİ BAŞLATTI

 

Ramazan Kaygısız ise, Rahşan'ın eyleminin İzmir'de yaşayan Kürtler için büyük bir serhildan olduğunu belirterek, "Rahşan'ın eylemi ile halk ayaklandı. Böyle bir eylem ve kitlesellik görüşmemişti. Halk büyük bir sahiplenme ile eylemine sahip çıktı. On binler olarak cenazeye katıldık. Halk sloganlarla Kadifekale'ye akıyordu. Halkın tepkisi büyüktü. Sanki Kadifekaleliler devrime kalkmış gibiydiler. İlk kez devletin bu eylem karşısında geri adım attığını gördüm, halkı zapt edemiyorlardı. Kadifekaleliler, Rahşan'ın eylemi ile yeni bir mücadele dönemi başlattı. Çoğu genç Rahşan'dan etkilenerek, mücadeleye katıldı. Halk korku iklimini üzerinden atmıştı, geri adım atmıyordu. Her zaman ayaktaydı. Rahşan'dan sonra baskılara boyun eğmedi" diye ifade etti. 

 

MİLYONLARIN RUHUNDA YAŞIYOR

 

İzmir'in Newroz'unda Rahşan'ın ruhunun yaşatıldığını ifade eden Kaygısızı, "Her ne kadar Newroz Gündoğdu veya farklı bölgeler de kutlansa da Kadifekale'de Rahşan'ın ateşi gürleşiyor. İzmir Newroz'unun kitleselleşmesi de Rahşan'ın eylemine sahip çıkılmasının göstergesidir. Her yılın 21 Mart'ında Rahşan'ın kendisini yaktığı bölgeyi ziyaret ederek, anmasını gerçekleştiriyoruz. Rahşan'ın ruhu ve eylemi her daim zihnimizde canlı olacak. Yaptığı eylem ile Kürt halkının her daim mücadelesinde yaşatılacak. Raşhan hiçbir zaman ölmedi, günümüzde hala Newroz alanlarında milyonların ruhu olarak yaşıyor" dedi. 

 

BAŞARININ NEWROZ’U

 

Bu yılki Newroz'a da Rahşan'ın ruhu ile katılacaklarını dile getiren Kaygısız, "İzmir Newrozu'nun sembolü Kadifekale ve Rahşan'dır. Bu yılki Newroz'da Rahşan'ın yaktığı ateşin gür bir şekilde alevleneceğine inanıyorum. Bu Newroz başarı ve kazanmanın Newroz'udur. Tüm halkların kazanacağı bir Newroz olması temennisiyle herkesin katılmasını istiyorum" ifadelerini kullandı. 

 

CESUR BİR ÇOCUKTU 

 

Rahşan'ın çocukluk arkadaşı olan Fırat İnci de çocukken birlikte top oynadıklarını, Rahşan'ın futbolu sevdiğini kaydetti. İnci, şunları söyledi: "Çocukluğunda bile çok dik başlı ve dik duruşlu biriydi. Çok sevecen ve cesurdu. Kız çocukları genelde erkeklerden korkardı. Ama erkekler Rahşan'dan korkuyordu. Çocuk olmasına rağmen herkes ondan çekinirdi."  

 

RAHŞAN RUHUYLA ALANLARA 

 

Rahşan'ın eyleminden önce evlere her akşam baskın yapılarak, yurttaşların gözaltına alındığını hatırlatan İnci, şunları söyledi: "Kürtçe şarkı dinlememiz bile gözaltı gerekçesi oluyordu. Bu baskıların Rahşan'da bir öfkeye neden olduğunu düşünüyorum. Eylemi gençlerde üzüntü yarattığı kadar öfkeyi ve başkaldırıyı da beraberinde getirdi. Daha önce korkan, konuşamayan insanlar bile eylemi ile ses çıkartıp, devlete karşı çıktı. Rahşan'dan sonra gençler daha çok Kürtçe şarkı dinlemeye başladı. Rahşan gençlerde bir bilinç oluşturdu. Kendilerini, kimliğini tanımalarına vesile oldu. Bu yılda Newroz'da Rahşan'ın ruhunu yaşatmak için yer alacağım." 

 

İzmir Newrozu 20 Mart’ta Gündoğdu Meydanı’nda saat 13.00'de kutlanacak. 

 

MA / Semra Turan