Diyarbakır Barosu, "Zırhlı Araç, Mayın ve Çatışma-Savaş Atıkları Kaynaklı Çocuk Hakkı İhlalleri"ne dair hazırladığı raporu Tahir Elçi Konferans Salonu'nda yaptığı basın toplantısıyla açıkladı. Diyarbakır Barosu Başkanı Nahit Eren ve Çocuk Hakları Komisyonu üyeleri ile Türkiye İnsan Hakları Vakfı (THİV) üyeleri toplantıya katıldı. 

 

 

2015 SONRASI İHLALLER ARTTI

 

Baro Başkanı Nahit Eren, ülkede yürütülen güvenlikçi politikalar nedeniyle özellikle bölge kentlerinde birçok hak ihlallerine neden olduğunu kaydetti. Raporun 2011 ile 2022 yılını kapsadığını aktaran Eren, özellikle "çözüm süreci"nin sonlandırıldığı 2015 yılı ihlallerin arttığını kaydetti. Eren, ihlallerin en çok bölge kentlerinde yoğunlaştığına işaret ederek, "Zırhlı araçların neden olduğu ölümler bir tek Doğu ve Güneydoğu illerinde yaşanıyor” dedi. 

 

ÖLÜMLERİN TÜMÜ BÖLGE KENTLERİNDE 

 

Çocuk Hakları Komisyonu'ndan Özlem Ender ve Şoreş Deniz Tuğrul ise, rapordaki verileri aktardı. Birçoğu basın-yayın organlarından geçilen haberler üzerine hazırlanan raporda, yaşamını yitiren çocukların isimlerine ve yaşlarına yer verildi. 

 

Raporun "Zırhlı araçlardan kaynaklanan çocuk hakkı ihlalleri" kısmında, son 11 yıllık süreçte zırhlı araçlar nedeniyle yaşanan ölümler ve yaralanmalara yer verildi. Raporda, son 11 yıllık süreçte bölge kentlerinde zırhlı araç çarpması sonucu toplam 21 çocuğun yaşamını yitirdiği ve 27'sinin yaralandığı aktarıldı. Raporda, Marmara Bölgesi’nde ise sadece 1 çocuğun hayatını kaybettiğine yer verildi. 

 

EN FAZLA İHLAL 2016-2018'DE YAŞANDI

 

Raporda, "Türkiye’de uzun bir süredir devam eden zırhlı araç çarpması sonucu yaralanma ya da ölümler ile zırhlı araçlardan çıkan ateş sonucu çocukların ölüm ve yaralanma durumları özellikle 2015 yılı sonrası kent merkezlerindeki çatışmalı durumlar ve OHAL süreci ile güvenliği önceleyen devlet politikaları nedeniyle artış göstermektedir. 2016-2018 yılları arasında dramatik bir biçimde ölüm ve yaralanma sayılarında artış görülmüştür. Raporda incelenen 11 yıllık dönemde zırhlı araçların sebep olduğu ölüm ve yaralanmalı durumların sayısı en az 49’dur. Bu olayların %52’si devletin güvenlik odaklı politikalarının arttığı 2016- 2018 yılları arasında meydana gelmiştir” denildi. 

 

45 ÇOCUK YAŞAMINI YİTİRDİ

 

Raporun "Mayın ve Çatışma-Savaş Atıklarından Kaynaklanan Çocuk Hakkı İhlalleri" bölümünde de en fazla ihlalin yaşandığı yerlerin başında bölge kentleri geldi. Uluslararası sözleşmelerin hatırlatıldığı ilgili bölümde, bölge kentlerinde 45 ölümün yaşandığı ve 126 yaralanma olduğu aktarıldı. Raporda, Akdeniz ve Ege'de de toplam 9 kişinin yaralandığı kaydedildi. 

 

CEZASIZLIK POLİTİKASI

 

Raporda, söz konusu ihlallere dair baronun takip ettiği dosyalarda, olaylara karışan failleri korumaya dönük yargılamanın yapıldığı kaydedildi. Raporda, yaşanan ölümlerin cezasızlık politikasından kaynaklandığı vurgulanarak, "Siyasi iktidarların politik eğilimleri ile kamu görevlilerinin bu eğilim doğrultusundaki süregelen yaklaşımları cezasızlık pratiğinin belirleyici faktörlerindendir. Yargı erkinin bağımsız olamama sorunu da birlikte değerlendirildiğinde, ortaya çıkan pratik ile kamu görevlilerinin keyfi uygulamaları sonucunda meydana gelen insan hakları ihlallerinin meşru sayıldığı ve faillerin cezasızlık ile korunduğu görülmektedir. Failin kolluk görevlisi olduğu yargılamalarda kovuşturma aşamasının yüzeyselliği cezasızlık pratiğinin bir başka yönü olarak karşımıza çıkmaktadır. Ceza yargılamasının asıl amacı olan maddi gerçeğin ortaya çıkarılması yönünde bir çabanın olmaması, katılan ve müşteki vekillerinin çoğu talebinin gerekçesiz bir şekilde reddedilmesi, dosya kapsamındaki iddiaların gerektiği kadar incelenmemesi, kolluk birimlerinden istenilen evrakların dosya arasına alınmaması, emir komuta zincirinde yer alan kişilerin sanık olarak dosyalara dahil edilmemesi gibi hususlar kovuşturma aşamasının yüzeyselliğine ilişkin tarafımızca tespit edilen sorunlardır” denildi. 

 

13 ÖNERİ 

 

Raporun devamında şu önerilere yer verildi:

 

"* Devlet Ottowa Sözleşmesi ile taahhüt ettiği mayın temizleme yükümlülüğünü ivedilikle yerine getirmelidir.

 

* Mayın temizlemeye ilişkin yapılacak yasal düzenlemeler ve uygulamalar, mayının bir çevre ve insan hakları ihlali sorunu olduğu kabulüyle gerçekleştirilmeli, bu sorun bir ihale ve arazi ıslahı sorununa indirgenmemelidir.

 

* Mayın temizleme işlemleri planlı, ivedi ve kamuoyunun bilgisine ve denetime açık bir sürece yayılması gerekir.

 

* Mayın temizleme süreci devam ederken mevcut mayınlardan dolayı oluşabilecek zararların önlenmesi için mayınlı bölgelerin işaretlenmesi ve bu bölgelerin sivil geçişine kapatılması gerekir.

 

* Mayınlı bölgelerin fazla olduğu veya mayınlı bölgelere yakın olan özellikle kırsal bölgelerdeki okullarda çocuklara mayın ve çatışma-savaş atıklarına ilişkin risklerden korunma eğitimleri verilmelidir.

 

* Öncelikle Karayolları Trafik Yönetmeliğinde düzenleme yapılmak suretiyle zırhlı araçların şehir içi kullanımı yasaklanmalı, bu mümkün değilse zırhlı araçların şehir içi kullanımı asgari düzeye indirilmeli ve bu durumda dahi zırhlı araçlar için belirlenmiş şehir içi yasal hız limitlerine uyulması gerekir.

 

* Zırhlı aracı kullanan kolluk görevlilerinin bu araçları kullanmak için gerekli olan ehliyet ve lisanslara sahip olması ve buna ilişkin eğitimlerini tamamlamaları gerekir.

 

* Kullanım amacı olarak değerlendirildiğinde aslında bir savaş ve çatışma aracı olan zırhlı araçları kullanan kolluk görevlilerinin

sosyal gerçeklikle bağlarının kopmaması için psikososyal destek çalışmaları ile desteklemeleri gerekmektedir.

 

* Mayın, çatışma-savaş atığının yoğun olduğu bölgelerde bulunan sağlık merkezleri personel ve teçhizat bakımından desteklenmelidir.

 

* Mayın, çatışma-savaş atığı ve zırhlı araç nedeniyle yaralanan çocuklar için protez ve rehabilitasyon merkezleri kurulmalıdır.

 

* Hareketli ve sabit protezlerin takılma ve yenilenme işlemleri tamamen ücretsiz olmalı ve yenileme süresi çocukların gelişimlerinin hızlı olduğu kabulü ile belirli bir süreye değil ihtiyaca göre düzenlenmelidir.

 

* Mayın, çatışma-savaş atığı ve zırhlı araçlardan zarar görmüş çocukların ekonomik ve sosyal destek ihtiyaçlarına cevap olacak politikalar geliştirilmelidir.

 

* Mayın, çatışma-savaş atığı ve zırhlı araçlar yüzünden yaşamını yitirmiş veya yaralanmış çocukların mağdur olduğu ceza dosyalarında fail hakkındaki soruşturma ve kovuşturma işlemlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi ve yargının cezasızlık pratiğinden vazgeçmesi gerekir.”