İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi, bölge kentlerinde 2021 yılı içerisinde yaşanan hak ihlallerine dair hazırladığı raporu dernek binasında açıkladı. Toplantıda konuşan İHD Genel Başkan Yardımcısı Rehşan Bataray Saman, bölgede OHAL'in fiili sürdüğü ve bunun insan hakları konularında onarılması güç tahribatlar oluşturulduğunu söyledi. 2021'de insan hakları ihlallerin artığına dikkati çeken Saman, "Ağırlıklı olarak bölgemizde daha fazla görünür olan ve yaygın bir hal alan çatışma ve şiddet ortamı, tüm hızıyla devam etmektedir. Yaşanan askeri operasyonlarda, meydana gelen silahlı çatışmalarda ve patlamalarda, günaşırı insanlar yaşamını yitirmektedir” dedi.

 

AĞRI TABLO

 

Bölgenin "korkunç bir çatışma" tablosuyla karşı karşıya kaldığını söyleyen Saman, yaşanan ölümler, gözaltı, tutuklama, Halkların Demokratik Partisi (HDP) hakkında açılan kapatma davasına değindi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Kürt milletvekilleri ve kayyım atanan belediye eşbaşkanları hakkında verdiği ihlal kararlarına rağmen, siyasetçilerin halen cezaevlerinde tutulduğunu hatırlatan Saman, JİTEM Davası ve Şemdinli Kitap Evi’nin bombalanmasında beraat kararı verilmesinin cezasızlık politikasındaki ısrarı gösterdiğini belirtti. 

 

Bir yılda 45 kolluk görevlisinin yaşamını yitirdiğini, 53 kolluk görevlisi yaralandığını, 272 örgüt üyesinin yaşamını yitirdiğini aktaran Saman, gözaltı birimlerinde, ev baskınlarında ve sokaklarda 151 yurttaşın işkence ve kötü muameleye maruz kaldığını paylaştı. Saman, ayrıca 156 tutuklunun cezaevlerinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldığına işaret ederek, "Bu insanlık dışı yöntemlere derhal son verilmeli, bu yöntemlere başvuranlar görevlerinden alınmalı ve yargı karşısına çıkarılarak cezalandırılmalıdır” diye kaydetti. 

 

'TECRİT SONLANDIRILMALI’

 

Bu sürede 170 siyasi tutuklunun iradeleri dışında ailelerinden uzak yerlere sevk edildiğini dile getiren Saman, cezaevlerinde halen 604’ü ağır toplam bin 605 hasta tutuklu bulunduğunu kaydetti. Bu tutuklulardan 7’sinin nitelikli sağlık hizmetine erişemediği için yıl içinde yaşamlarını yitirdiğine dikkati çeken Saman, PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerinde uygulanan tecride de değindi. Saman, "İmralı Hapishanesinde bulunan PKK Lideri Abdullah Öcalan’a yönelik tecrit uygulamalarıdır. Hükümlü mahpus statüsünde bulunan Öcalan’ın ve aynı hapishanede bulunan 3 siyasi mahpusun, aileleri ve avukatları ile görüştürülmemesi insan hakları ihlalidir. Hapishanelerde kişiye özgü uygulamalar, insan hakları anlayışı ve insancıl hukukla bağdaşmayan bir durumdur. Bu nedenle, tecrit uygulamalarına bir an önce son verilmesi çağrısında bulunuyoruz” diye konuştu.

 

ÇÖZÜM ÇAĞRISI

 

Hasta tutuklular Mehmet Emin Özkan, Kürt siyasetçi Aysel Tuğluk’un durumuna dikkati çeken Saman, Adalet Bakanlığı’nı "hapishanede yaşanan hukuk dışı koşullara son vermeye" çağırdı. Yaşanan ihlallerin yanlış ve hatalı devlet politikalarının bir sonucu olduğunu söyleyen Saman, insan hakları ihlallerinin oluşumuna yol açan politikalardan vazgeçilmesi, çatışmalı ortamın bir an önce son bulması ve çatışma çözüm araçlarıyla sürecin demokratik çözümünün yeniden müzakere edilmesi talebinde bulundu.

 

YAŞAM HAKKI İHLALLERİ 

 

İHD Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölge Temsilcisi Tahir Saçaklıdır ise, raporda yer alan verileri paylaştı. Saçaklıdır, polis ve askerlerin dur ihtarına uymayan 2 kişiyi öldürdüğünü v 8 kişiyi yaraladığını ifade etti. Saçaklıdır, 2 tutuklu ile 8 asker ve polisin intihar ettikleri iddia edilerek şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdiğini kaydetti. Resmi hata ve ihmal sonucu 5 kişinin hayatını kaybettiğini, 2 kişinin yaralandığını ifade eden Saçaklıdır, bir siyasi parti yöneticisinin saldırıda yaralandığını, 1 gazeteci, 2 öğretmen, 1 avukat, 2 doktor, 15 sağlık görevlisinin saldırılarda yaralandığını aktardı.

 

Saçaklıdır, Federe Kürdistan Bölgesi’nde bulunan Gare bölgesinde gerçekleşen hava destekli askeri operasyon sırasında, PKK’liler tarafından alıkonulan 12 asker, polis ve istihbarat elemanı ile 1 Irak vatandaşının yaşamını yitirdiğini hatırlattı. Saçaklıdır, sınır hattında 1 kişinin vurularak öldürüldüğünü, 2 kişinin aynı sebepten dolayı yaralandığını, 1 kişinin ise donarak ölü bulunduğunu kaydetti. Mayın patlamalarında 2 çocuğun yaşamını yitirdiğini, 1 çocuğun yaralandığını dile getiren Saçaklıdır, 2 yetişkinin aynı sebepten dolayı yaşamını yitirdiğini, 4’ünün ise yaralandığını anlattı. Saçaklı, 9 çocuk, 38 kadın ve 4 erkek olmak üzere toplam 51 kişinin kuşkulu bir şekilde ölü bulunduğunu aktardı.

 

ÇATIŞMALI ORTAMDAKİ HAK İHLALLERİ

 

Bu yıl içinde, 5 kent ve buna bağlı 19 ilçede 950 bölgenin 7 kez özel güvenlik bölgesi ilan edildiğini belirten Saçaklıdır, 2 kent merkezi ve bunlara bağlı 10 ilçede 155 köy/mahalle ve bağlı bulunan onlarca mezrada 13 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildiğini kaydetti. Saçaklıdır, bir aile, korucularının baskısıyla yaşadıkları köyden göç etmeye zorlandığını söyledi.

 

KADINLARA YÖNELİK İHLALLER

 

Bu sürede 21 kadının intihar ettiğini, 10 kadının intihar teşebbüsünde bulunduğunu dile getiren Saçaklıdır, 32 kadın aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdiğini, 17’sinin maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandığını, 3 kadının cinsel saldırıya maruz kaldığını söyledi. Saçaklıdır, 10 kadının toplumsal yaşamda saldırı sonucu yaşamını yitirdiğini, 14 kadının bu şiddete bağlı olarak yaralandığını, 18 kadının cinsel saldırıya maruz kaldığını, 15 kadın fuhuş yapmaya zorlandığını, 1 kadının da kaçırılma girişimine maruz kaldığını kaydetti.

 

ÇOCUKLARA YÖNELİK İHLALLER

 

Çocuklara yönelik hak ihlalleri de aktaran Saçaklıdır, 12 çocuğun intihar, 4’ünün intihar teşebbüsünde bulunduğunu, 4 çocuğun aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdiğini, 11 çocuğun maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandığını, 9’nun cinsel istismara maruz kaldığını dile getirdi. 4 çocuğun toplumsal yaşamda maruz kaldığı şiddet sonucu yaşamını yitirdiğini, 8’inin yaralandığını, toplumsal yaşamda 34 çocuğun cinsel istismara maruz kaldığını söyleyen Saçaklıdır, 6 çocuğun kaçırılarak alıkonulduğunu ve 1 çocuğa şantaj yapılarak cinsel istismara maruz bırakıldığını anlattı.

 

İŞKENCE YASAĞI

 

Saçaklıdır’ın paylaştığı verilere göre, diğer ihlaller şöyle; En az 56 kişi gözaltında işkenceye ve kötü muameleye maruz kaldı. 94 kişi gözaltı yerleri dışında (sokak-ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 1 kişi korucular tarafından kötü muameleye maruz kaldı. 156 mahpus, cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 15 kişi kolluk güçlerinin ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 5 kişi de tehdit edildi.

 

KİŞİ ÖZGÜRLÜĞÜ 

 

29’u çocuk 1741 kişi gözaltına alındı. 1’i çocuk 312 kişi tutuklandı. 1 kişi hakkında ev hapsi verildi. 1461 ev/işyeri baskını yapıldı. 25 soruşturma dosyasında 102 kişi hakkında soruşturma başlatıldı. 14 dava dosyasında 65 kişi hakkında dava açıldı. Aralarında siyasetçi, gazeteciler ve kamu emekçilerinin de bulunduğu 57 dosyada 191 kişi hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi. 

 

CEZAEVLERİNDEKİ İHLALLER

 

170 mahpus, gerekçe gösterilmeden sürgün/sevk edildi. 23 mahpus sağlık hakkı ihlaline maruz kaldı. 3 aile görüşü hakkı engellendi. En az 56 mahpus hakkında soruşturma başlatıldı. 115 mahpusa disiplin cezası verildi. En az 4 mahpus tecrit edildi. 

 

Güvencesiz çalışma koşulları sonucu meydana gelen iş kazalarında 22 işçi yaşamını yitirdi, 8 işçi yaralandı. 404 kişi işten çıkarıldı. 15 kişi görevinden alındı ve 23 kişi de ihraç edildi. 2 ilçe belediye eşbaşkanı görevden alınırken, 1 ilçe belediyeye kayyım atandı. 4 belediye meclis üyesi ve 4 il genel meclis üyesi görevinden alındı."