Dünyanın gözünü çevirdiği Rusya-Ukrayna  savaşın küresel ekonomiye etkisi hissedilmeye başlandı. Avrupa’nın en büyük şirketlerini takip eden STOXX 600 endeksi düşmeye devam ederek, dün yüzde 3,28 geriledi. Bugün ise piyasalarda DAX yüzde 1,15-1,2 arasında gidip, geliyor. Almanya'nın Rusya'dan gelen doğalgaz sevkiyatına bağımlı olması ve petrol fiyatlarındaki yükseliş DAX’a bağlı Almanya’yı da etkiledi.

 

Tine İngiltere'nin emtia ağırlıklı FTSE 100 endeksi dün yüzde 3,88 geriledi. Bugün ise bir toparlanma görülen FTSE 100 endeksi yüzde 2,05 ile artış görüldü. Dolar 14,095, Euro ise 15,78 seviyesinde işlem gördü.

 

Küresel piyasaları da vuran bu krizin Türkiye’ye ekonomik yansımaları ise hiç de küçümsenmeyecek ölçüde. Suriye savaşıyla birlikte Rusya ile askeri ve ticaret anlamında birçok işbirliğine giren Türkiye, NATO üyesi olması nedeniyle de savaşta “tarafsız” kalmayı tercih edemeyecek pozisyonda. Türkiye’yi yakından ilgilendiren gelişmelerin ekonomik yansımaları ise önemli ölçüde Türkiye’deki var olan krizi derinleştireceğe benziyor.

 

KAYIPLAR BAŞLADI

 

Dün itibariyle başlayan savaşta THY yüzde 8,40 kayıp yaşarken fabrikaları ve satış büyüklüğüyle Rusya pazarında etkili olan Anadolu Efes’te yüzde 7,29 seviyesinde düşüş oldu. Enka İnşaat yüzde 5,97, Mavi Giyim yüzde 7,06 gerilemiş durumda. Şişecam yüzde 6,22, Ukrayna’da bağlı ortaklığı olan Turkcell yüzde 2,24 kayıp yaşıyor. Tekfen’deki kayıp yüzde 9,93 oldu.

 

YENİ EKONOMİ MODELİ DÖVİZE BAĞLI O DA RUSYA’YA

 

Ukrayna krizi nedeniyle bugün toplanacak NATO’da çıkacak kararlarda Türkiye bir anda Rusya ile karşı karşıya kalabilir. AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından ilan edilen “Yeni Ekonomi Modeli” döviz ihtiyacını giderme de turizmi merkeze koymaktadır. Turizm sezonun da beklenilen 30 milyar dolar beklentileri ise çıkan savaştan etkilenecek. Türkiye en fazla Rusya ve Almanya ülkelerinden turistleri ağırlıyor. Rusya’dan Türkiye’ye 2019 yılında 710 bin 293, 2020 yılında 2 milyon 128 bin 758 ve 2021 yılının ilk on ayında 4 milyon 400 bin turist geldi. AKP, NATO yanında yer alırsa en fazla turist aldığı Rusya’yı karşısına almış olacak, turist akışının duruşu beklenen dövizleri de akamete uğratacağa benziyor.

 

ENERJİ’NİN YÜZDE 33,6’SI RUSYA’DAN

 

Türkiye bekleyen önemli sorunlarından bir tanesi de enerji olacak. Türkiye, enerji ihtiyacının da büyük bir kısmını Rusya’dan sağlıyor. Enerji Piyasası Denetleme Kurumu (EPDK) verilerine göre 2020’de tüketilen 48,1 milyar metreküp doğalgazın yüzde 33,6’lık oranı Rusya'dan sağlandı. Yani doğalgaz ithalatının üçte birlik bölümü tek başına Rusya’dan karşılanıyor.

 

DOLARDAKİ VE PETROLDAKİ YÜKSELİŞ CARİ AÇIĞI ARTTIRIR

 

Küresel akaryakıt fiyatlarını belirleyen ülkelerden biri de Rusya. İhracatçı pozisyonda olan Rusya, Ukrayna krizi derinleştikçe fiyatları arttıracak. Savaşın başladığı dün itibariyle 98,71 dolara kadar yükselen Brent petrolün varil fiyatı, günü 96,84 dolar seviyesinde tamamladı. Brent petrolün varili, bugün saat 09.35 itibarıyla kapanışa göre yüzde 2,25 artışla 99,02 dolardan işlem gördü. Brent petrol de artış devam ediyor. Gün ortasında brent petrol varili 99,22 dolara yükseldi.  Türkiye ise hem doğalgaz hem de petrolü ithal etmektedir. Enerji ve petroldeki yükseliş, yüksek TL/Dolar kuru cari açık sorununu da derinleştirecek.

 

AYÇİÇEK VE BUĞDAY DA RUSYA’YA BAĞIMLI

 

Rusya ile Türkiye arasında önemli ticaret alışverişi de var. Türkiye-Rusya arasındaki ticaret cirosu, 2021 yılının Ocak-Nisan aylarında yıllık bazda yüzde 22,5 büyüyerek, 9 milyar 127 milyon dolar oldu. Türkiye ile Rusya arasında 2019 yılında ticaret hacmi 27,3 milyar dolar, 2020 yılında 22,3 milyar dolar, 2021 yılında 34,7 milyar dolar oldu. Türkiye ise 2020 yılında 1 milyar 500 milyon dolar ihracat, 5 milyar 900 milyon ithalat, 2021 yılında 1 milyar 900 milyon dolar ihracat ve 7 milyar 200 milyon dolar ithalatı Rusya’ya gerçekleştirdi. Rusya’nın en büyük tarım ürünleri ithalatçıları arasında Türkiye bulunuyor. Türkiye, Rusya'dan 2021’de toplam tarım ürünleri ithalatı 4,3 milyar dolara ulaştı. 2021’de 1,8 milyar dolar tutarında, 6,7 milyon ton buğday ithal edildi.

 

Ticaret Bakanlığı verilerine göre buğday ithalatının yüzde 64,6’sı, 2021’de ayçiçek yağı ithalatı yüzde 42 Rusya’dan yapıldı. Ticaret Bakanlığı’nın Haziran ayı raporlarında da ayçiçeği ithalatının yüzde 65,5’i Rusya’dan sağlandığı verileri yer aldı. Rusya’dan 2021’de arpa ithalatı 1,2 milyon ton oldu.

 

OCAK AYINDA 4,5 MİLYAR DOLAR İTHALAT RUSYA’DAN

 

Ticaret Bakanlığı verilerinde 2022 yılının Ocak ayında 17 milyar 593 milyon dolar ihracat, 28 milyar 32 milyon dolar ihracat yaptı. Resmi olmayan verilere göre dış ticaret hacmi 45 milyar 625 milyon dolar oldu. Ocak ayında en fazla yüzde 149,8 artışla 4 milyar 564 milyon dolarla Rusya oldu.

 

S-400’LER SAVUNMA SİSTEMİ

 

Askeri ticaret anlamında da Türkiye ile Rusya arasında önemli ilişkiler var. ABD’yi karşısına alan Türkiye, Rusya’dan S-400 hava savunma sistemini aldı.  2,5 milyar dolara mal olan savunma sistemi S-400’lerin ikinci partisinin de gelmesi gündemdeydi.

 

İNŞAAT SEKTÖRÜ DE RİSK ALTINDA

 

Rusya ile Türkiye ilişkileri askeri, ticari ilişkiler yanı sıra yatırımlar boyutu da var. Türkiye ile Rusya arasındaki önemli yatırımların başında da inşaat sektörü geliyor. Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre Türkiyeli müteahhitler, 2021’de ise 67 ülkede 384 projeyle 29,3 milyar dolarlık yatırım yaptı. Türkiye Müteahhitler Birliği’nin Ocak ayı raporuna göre 2021’de en fazla proje üstlenilen ülkelerin başında 11,2 milyar dolar değerinde proje ile Rusya geliyor. Yani 29,3 milyar dolarlık ticaret hacminin yüzde 38’ine tekabül ediyor. Ukrayna’da en fazla proje üstlenilen ülkeler arasındadır. Müteahhitler tarafından 2021’de yılında 1,6 milyar dolar değerinde proje üstlenilmiştir.

 

Tüm bu veriler Türkiye’nin ekonomik olarak Rusya’ya ne kadar bağımlı hale geldiğinin önemli göstergelerinden bazıları. NATO’ya üye olan Türkiye’yi, Rusya’ya karşı bir taraf olma halinde ciddi krizler bekliyor.

 

MA / Berivan Altan