Türkiye’deki asfaltit işletmeleri, 1978’de kesinleşen 2127 Sayılı Kanun uyarınca 1979’da Türkiye Kömür İşletmeleri Müdürlüğü’ne (TKİ) geçti. 2002 yılında, hükümetin genel ekonomik politikaları doğrultusunda TKİ’nin Şırnak ilinde bulunan faaliyetleri sona erdirildi. Bunun üzerine TKİ, 63 adet asfaltit sahasının rödovans (kiralama) sözleşmesiyle özel sektör tarafından işletilmesine karar verdi. Genellikle tuğla fabrikalarında kullanılan asfaltitin (kömür) kalori değeri 3 bin ile 4 bin 500 arasında değişiyor. Genelde sanayide kullanılan Şırnak kömürü, döviz kurlarında yaşanan artış nedeniyle bölge ve Türkiye’nin 4 bir yanında evlerde kullanılmak için satılıyor.

 

DOĞANIN DENGESİNİ BOZUYOR

 

Bölgedeki kömür ocaklarına ilişkin değerlendirmelerde bulunan Jeoloji Mühendisi Necati Aydın, bu ocakların Şırnak merkez, Uludere ve Silopi ilçelerinde bulunduğunu söyledi. Şırnak’ta bulunan madenin “petrolün katı hali” olduğunu kaydeden Aydın, bu madende karbon monoksit oranı çok yüksek olduğu için fazla duman çıkardığından sanayide kullanımının tercih edildiğini belirtti. 

 

Madencilik faaliyetlerinin tümünün çevreye belli oranda zararlar verdiğine dikkati çeken Aydın, “Doğanın dengesi bozuluyor. Açılan ve terk edilen maden ocakları rehabilite edilebilir. Madeni çıkardıktan sonra bölgede ağaçlandırma yapılarak eski hali olmasa da ona yakın bir düzeye getirilebilir. Fakat bölgemizde bu yapılmıyor. Özellikle Silopi’de son 10 senede iklimsel olarak büyük bir değişim var. Burada yaşayan yurttaşlarda solunum yetmezliği gibi sağlık sorunları artmaya başladı. Yine asfaltit yanması sırasında açığa çıkan duman havaya karışıyor. Yağışlarla birlikte toz ve toprağa karışıyor, bölgede üretilen ürünlere karışıyor. Bu da yeni sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden oluyor” dedi.

 

FİYATTA YÜZDE 400 ARTIŞ

 

Keser Ailesi, 1991 yılından beri bölgede çıkan kömürün satıcılığını yapıyor. Aile bireylerinden 26 yaşındaki Zeki Keser, asfaltit madenini Şırnak’ta çıkan bölgelerden alıp Cizre ilçesinde kalitesine göre ayırıp çuvalladıklarını söyledi. Keser, bu yıl satışlarda patlama yaşandığını kaydetti. Normalde sattıkları asfaltitin enerjisinin düşük olması ve fazla duman çıkarmasından dolayı yurttaşların ithal kömür kullandığını ifade eden Keser, döviz fiyatlarındaki artıştan dolayı artık yurttaşların kaliteye bakmadığını ve ucuz kömür almak için asfaltit kullanmaya başladığını dile getirdi. Geçen seneye kadar kömürün tonunu 280 TL’ye aldıklarını belirten Keser, bu sene maden ocağında fiyatın 600 TL’ye kadar çıktığını söyledi.

 

GİRDİ MALİYETLERİ ARTTI

 

Asfaltitin kalitesine göre bin 250 TL’ye kadar yükseldiğine dikkati çeken Keser, “Biz burada kömürü ayırıp çuvallıyoruz. Aldığımız çuvallara da zam geldi. Daha önce bin adet çuvalı bin 200 TL’ye alıyorduk ancak şimdi bin adet çuvalı 2 bin 600 TL’ye alabiliyoruz. Çuvalların ağzını dikmek için geçen sene maliyetimiz 150 TL iken şimdi ise 250 TL olmuş. İşçi yevmiyesi ise bin 200 TL’den bin 500 TL’ye çıktı. Bütün girdi maliyetleri artınca kömür fiyatları da arttı. Geçen sene çuvallanmış kömürün tonunu 450 TL’ye satıyorduk şimdi ise 950 TL olmuş. Bunun sebebi doların yükselişidir” diye belirtti. 

 

KALİTE DEĞİL UCUZLUK

 

İthal kömürün dövizden dolayı tonu 4 bin 300 TL’ye kadar yükseldiğini hatırlatan Keser, devamla şunları söyledi: “Onun için halk mecburen Şırnak kömürünü alıyor. Artık halk kömürün iyi olup olmadığına değil ucuzluğuna bakıyor. Şırnak kömürü kalorisi az olduğu için erken yanıyor ve kül oluyor. İthal kömür kalitesi yüksek olmasına rağmen halk onu kullanamıyor. Çünkü çok pahalı. Şırnak kömürünü bu yıl Konya, Aksaray, İstanbul, Tekirdağ ve Trabzon’a kadar gönderdik. Babam 1991’den beri kömür işini yapıyor. Bu kömürü en uzak Diyarbakır'ın Ergani ilçesine kadar satabilmiş. Ötesine geçememişti.”

 

MA / Ömer Akın