Kendi kaderini tayin eden Kürt siyasi hareketinin en dinamik yapısının kadınlar olduğu herkesin malumu. Kimlik ve eşitlik mücadelesini birlikte veren kadınlar, düne kadar negatif bir algıyken, bugün büyük bedellerle yarattıkları kazanımlarla Türkiye ve dünya siyaset tarihinde devrim niteliğinde ilklere öncülük ediyor. Ülkedeki hem siyaset hem de kadın hareketleri için öncü bir rol oynayan bu mücadele, önemli kazanımların elde edilmesinde katkılar sağladı. Kadının yönetimdeki sözü ve varlığını arttıran eşbaşkanlık sistemi ile bir devrim yaratan Kürt kadınlar, daha düne kadar kapıdan dışarı çıkmaları dahi yasakken, bugün kendi hayatları hakkında karar verip, söz kurdukça, güç kazandıkça ve boyun eğmemeye başladıkça otoriter yapıyı panikletmeye başladı. Eril tahakkümcü sistemi dönüştürdükçe saldırı konseptiyle şiddet ortamı ile yüz yüze bırakıldı. 

 

KADIN VE KAZANIMLARI HEDEFLENDİ 

 

Çıkartılan yasalarla kazanımlar bir bir hedef alınırken, 20 Temmuz 2016 tarihinde toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla ilan edilen Olağanüstü Hal’in (OHAL), en ağır yüzünü hisseden kesimlerin başında kadınlar geldi. İki yılın ardından 17 Temmuz 2018 gecesi itibariyle fiilen kaldırılan OHAL kapsamında ilki 11Eylül 2016’da yayınlanan Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile başlayan süreçte, Demokratik Bölgeler Partisi’nin (DBP) 2014 yerel seçimlerinde kazandığı 102 belediyeden 96’sına kayyım atandı. Belediyelere bağlı çalışma yürüten 50’nin üzerinde kadın merkezinin kapısına kilit vuruldu. 

 

Bunun yanında, farklı kentlerde faaliyet yürüten onlarca kadın kurumu 11 Kasım 2016’da çıkartılan 677 sayılı KHK ile kapatıldı: Van Kadın Derneği, Bursa Panayır Kadın Dayanışma Derneği, Adıyaman Kadın Yaşam Derneği, Anka Kadın Araştırmaları Derneği, Ceren Kadın Derneği, Muş Kadın Çatısı Derneği, Muş Kadın Derneği, Hopa Kadın Girişimcileri Derneği, Özgür Kadın Kongresi (Kongreya Jinên Azad), Selis Kadın Derneği, Gökkuşağı Kadın Derneği, Nusaybin Sakine Cansız Kadın Akademisi.

 

9 EŞBAŞKAN CEZAEVİNDE 

 

Eşbaşkan adaylarıyla girilen 2014 Mahalli Yerel Seçimleri’nde halktan onay alarak kazanılan 102 belediye kadınların eşitlik ve özgürlük serüveninde önemli bir dönüm noktası olurken, merkezi yönetim tarafından eşit temsiliyet hedef tahtasına oturtuldu. Tüm dünyaya model olan kadın sistemine tahammül etmeyen zihniyet, bu kez belediyelere yönelik siyasi operasyonla eşbaşkanları görevden aldı, tutuklattı. 96 kadın eşbaşkandan 35’i ya gözaltına alındı ya tutuklandı. Hala 9 kadın eşbaşkan cezaevinde tutuklu ve hepsi de görevden alındı.

 

KADININ ADI SİLİNDİ

 

Belediyelere bağlı kadın merkezleri kapatılırken, kadın müdürlüğü, kadın daire başkanlığı gibi idari yapıda yapılan düzenlemeler iptal edildi. Merkezlerde çalışan kadınların bazılarının işine son verildi, bazıları daha pasif görevlere aktarıldı, danışma merkezlerine başvuran kadınların belgelerine el konuldu. Kadına yönelik ayrımcılık ve şiddetle mücadele eden, kadınlara hukuksal, sosyal, ekonomik ve psikolojik destek veren bu kurumlar kapatılmakla kalınmadı. Tabelalarda yer alan kadının adı silinerek, aile adı altında görünürlüğü yok edilmeye çalışıldı.

 

Kayyım atamalarıyla kapatılan ve çalışmaları durdurulan 50’nin üzerinde kadın kurumundan bazıları şöyle: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi: Kadın Sorunlarını Araştırma ve Uygulama Merkezi (DİKASUM), Kayapınar Belediyesi: Ekin Ceren Kadın Merkezi, Sur Belediyesi: Amida Kadın Danışmanlık Merkezi, Yenişehir Belediyesi: Roza Kadın Merkezi, Bismil Belediyesi: Nûjin Kadın Merkezi, Lice Belediyesi: Nûjiyan Kadın Merkezi, Silvan Belediyesi: Meya Kadın Merkezi, Hani Belediyesi: Kadın Merkezi, Kulp Belediyesi: Zozan Eren Kadın Merkezi, Şırnak Belediyesi: Zahide Kadın Merkezi, Silopi Belediyesi: Viyan Kadın Merkezi, Cizre Belediyesi: Sitiya Zîn Kadın Merkezi, Batman Belediyesi: Selis Kadın Merkezi, Bitlis Belediyesi: Dilan Kadın Dayanışma Merkezi, Mardin Belediyesi: Arîn Kadın Merkezi, Kızıltepe Belediyesi: Nûda Kadın Merkezi, Nusaybin: Gulşîlav Kadın Merkezi, Derik Belediyesi: Peljin Kadın Merkezi, Dargeçit Belediyesi: Çiçek Kadın Merkezi, Mazıdağı Belediyesi: Rewşen Kadın Merkezi, Halfeti Belediyesi: Sara Kadın Merkezi, Viranşehir Belediyesi: Berjin Amara Kadın Merkezi, Van Belediyesi: Rojin Kadın Yaşam Merkezi, İpekyolu Belediyesi: Maya Kadın Yaşam Merkezi, Erciş Belediyesi: Kadın Destek Evi, Edremit Belediyesi: Kadın politikaları Müdürlüğü, Bahçesaray Belediyesi: Bahçesaray Kadın Yaşam Merkezi, Gürpınar Belediyesi: Kadın Yaşam Merkezi, Hakkari Belediyesi: Binevş Kadın Merkezi, Çukurca Belediyesi: Bervar Kadın Merkezi, Şemdinli Belediyesi: Nûjin Kadın Merkezi, Varto Belediyesi: Savuşka Kadın Merkezi, Dersim Belediyesi: Yaşam Kadın Merkezi, Doğubayazıt Belediyesi: Sema Yüce Kadın Merkezi, Siirt Belediyesi: Berfîn Kadın Merkezi, Akdeniz Belediyesi: Îştar Kadın Merkezi.

 

Van’ın Muradiye İlçe Belediyesi’nin kreş, klinik ve kadın aş evi çalışmaları durduruldu. Batman’da da kadın spor kompleksi kapatıldı.

 

SIĞINMAEVİ PİKNİK ALANINA ÇEVRİLDİ

 

Kadın merkezlerinin yanı sıra Diyarbakır Büyükşehir ve Mersin Akdeniz Belediyesi’ne bağlı sığınma evlerinin de kapılarına kilit vuruldu. Akdeniz Belediyesi'ndeki kadın sığınma evi piknik alanına çevrildi. Kayyım atanan Batman Belediyesi, görevden uzaklaştırılan DBP’li yönetim döneminde kadınlar için inşa edilen Kadın Spor Kompleksi’ndeki tabelada yazan "kadın" ibaresini kaldırarak, tesisi karma hale getirdi.

 

ŞİDDET HATTI KAPATILDI  

 

Van Büyükşehir Belediyesi’nde, kadınlara psikolojik ve sosyal destek veren 444 80 65 telefon numaralı “Alo Şiddet Hattı” kapatıldı.

 

ROJİN KADIN YAŞAM MERKEZİ 

 

Van Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı Kadın Politikalar Müdürlüğü bünyesinde faaliyet yürüten Rojin Kadın Yaşam Merkezi, 17 Kasım 2016’da belediyeye Van Valisi’nin kayyım olarak atanması sonrası ilk olarak çalışmaları durduruldu. Sonra ismi Van Büyükşehir Aile ve Kadın Yaşam Merkezi olarak değiştirildi. Kadın ve çocuklara yönelik şiddetle mücadele konusunda çalışmalar yürüten merkez, kapatılmadı ama içi tamamen boşaltıldı. Daha sonra merkezde, kadına yönelik şiddetle mücadele ve alternatif bir yaşam sunma yerine yaz aylarında kuran kursu ile mehter marşı çalışmaları yürütüldü.

 

MAYA KADIN YAŞAM MERKEZİ 

 

Van’ın İpekyolu İlçe Belediyesi’ne 11 Eylül 2016’da atanan kayyım, ilk olarak belediyeye bağlı Kadın Hizmetler Müdürlüğü'nü kapattı. Ardından Maya Kadın Merkezi'nin proje ve hizmetleri durduruldu.  Şiddetle mücadele biriminin telefonuna el konuldu. 

 

KADIN MÜDÜRLÜĞÜ’NE ERKEK ATANDI

 

Van’ın Edremit İlçe Belediyesi’ne 11 Eylül 2016’da atanan kayyım, Kadın Politikalar Müdürlüğü’nün tabelasını sökerek, binayı hizmet birimi haline getirdi ve birime erkek atadı. Kadın çalışanların işten çıkarılmasıyla şiddetle mücadele eden birimin çalışmaları durduruldu. Edremit'teki “Kadın” ve “Barış” isimli parkların adları değiştirildi. İlçede istihdam edilen kadınların siyaset ve ekonomi yaşamına katılımı engellendi.

 

KADIN YAŞAM MERKEZİ 

 

Van’ın Gürpınar ilçesine 3 Şubat 2017’de atanan kayyım, kadınların kolektif emeğiyle açılan XAWESOR Kadın Kooperatifi'nin malzemelerini AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın kızı Sümmeye Erdoğan Bayraktar’ın kurucusu olduğu Kadın ve Demokrasi Derneği’ne (KADEM) devretti. Kadın Politikalar Müdürlüğü’ne bağlı Kadın Yaşam Merkezi de KADEM'e devredildi.

 

KADIN DESTEK EVİ

 

Van’ın Erciş Belediyesi'ne 11 Eylül 2016’da atanan kayyım, Kadın Politikaları Müdürlüğü'nü işlevsiz hale getirdi. Kadın çalışmalarında önemli bir proje olan ve toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak adına eğitimler veren,  şiddet gören kadınlara sosyolog ve psikolog eşliğinde destek veren Kadın Destek Evi kapatıldı. “Buka Barane Atölyesi” kapatıldı. Kadınların ekonomi ve istihdam projeleri durduruldu. Ayrıca belediyeye bağlı Helin Şen Çocuk Kreşi mühürlendi.

 

KADIN SORUNLARINI ARAŞTIRMA MERKEZİ

 

Kadınların karşılaştıkları sorunları çözmek ve çözüme yönelik politikalar geliştirmek amacıyla Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi bünyesinde Kadın ve Aile Şube Müdürlüğü'ne bağlı hizmet veren Kadın Sorunlarını Araştırma Uygulama Merkezi (DİKASUM),  11 Eylül 2016 tarihinde kayyım atandıktan sonra işlevsizleştirildi. Çalışanları ihraç edilerek vasıfsızlaştırılan DİKASUM, fiili olarak kapatılmış oldu.

 

JİNWAR KADIN MERKEZİ

 

Diyarbakır’ın Çınar Belediyesi, İlçe Kaymakamı’na devredildikten sonra “vizesi uygun görülmeyen” başlıklı listeyle 37 kişinin işine son verildi. Jinwar Kadın Merkezi’nde 1 sosyolog ve 4 saha çalışanın olduğu 5 kişi işten çıkarıldı. Şiddete maruz kalan kadınlara hukuki danışmanlık hizmeti vererek, ekonomik destek veren merkezin çalışmaları işlevsizleştirildi ve merkez fiili olarak kapatıldı. 

 

EKİN CEREN KADIN MERKEZİ 

 

Diyarbakır’ın Kayapınar İlçe Belediyesi’ne 8 Aralık 2016’da kayyım atandıktan iki ay sonra çalışanları işten çıkarılan Ekin Ceren Kadın Merkezi de işlevsizleştirildi. Raporlaştırılan verilere ise kayyım atanmasıyla el konuldu. Kadına yönelik şiddetle mücadele alanında aktif mücadele yürüten merkez, kadınlara hukuki, psikolojik ve danışmanlık hizmetleri veriyordu. 

 

MEYA KADIN MERKEZİ 

 

11 Eylül 2016 tarihinde Silvan Belediyesi’ne atanan kayyım, ilk iş olarak ilçede şiddete maruz kalan kadınlara destek veren ve cinsel istismar vakalarına karşı mücadele yürüten Meya Kadın Merkezi’nin faaliyetlerini durdurdu. Daha sonra ise Meya Kadın Merkezi’nin ismindeki “kadın” silinerek, “Meya Aile Destek Merkezi” olarak değiştirildi. Uygulamaya tepki gösterilirken, bir süre sonra faaliyetleri tamamen durdurulan merkezin kapısına kilit vuruldu. Bir sosyolog ve iki çalışan ihraç edildi.

 

AMİDA KADIN DANIŞMANLIK

 

Sur Belediyesi bünyesinde kadınlara psikolojik ve danışmanlık hizmeti veren Amida Kadın Danışmanlık Merkezi, 11 Eylül 2016 tarihinde belediyeye atanan kayyım tarafından çalışanları ihraç edildikten sonra kapısına kilit vuruldu.

 

ARÎN KADIN MERKEZİ 

 

Mardin Büyükşehir Belediyesi’ne kayyım atandıktan sonra kadına yönelik şiddetle mücadele müdürlüğü ve kadın ekonomi müdürlüğüne erkekler atandı. Kadın merkezi kapatıldı.

 

BAŞVURULARA EL KONULDU

 

Şırnak’ın Cizre Belediyesi’ne 11 Eylül 2016’da kayyım atanırken, Kadın Politikaları Müdürlüğü'ne bağlı Sitiya Zîn Kadın Danışmanlık Merkezi'ndeki kadınların başvuru belgelerine el konuldu. Merkez kapatıldıktan sonra bilgisayar ve dosyalara el konularak, Cizre Emniyeti'ne götürüldü. Dosyalar arasında başvuru yapan kadınların kişisel bilgileri de yer alıyordu. 

 

KADIN MERKEZİ AİLE MÜDÜRLÜĞÜ’NE BAĞLANDI

 

Mersin Akdeniz Belediyesi bünyesinde şiddete maruz kalan kadınlara hukuki, psikolojik, sosyal ve aile içi iletişim konularında rehberlik hizmeti veren İştar Kadın Merkezi, kayyım tarafından kapatıldı, Aile ve Sosyal Politikalar Müdürlüğü’ne bağlandı.

 

EŞİTSİZLİĞİ ‘FITRATINA’ UYDURMA ISRARI 

 

Bu süre zarfında toplumsal cinsiyet eşitsizliğinde basamakları başarılı bir şekilde tırmanan Türkiye, Dünya Ekonomik Forumu’nun 2020 Küresel Toplumsal Cinsiyet Uçurum Raporu’nda 3 basamak gerileyerek, 133’üncü sırada yer aldı. 

 

Kayyım atamaları ile imzalayıp yürürlüğe koyduğu Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nı da ihlal etmeye devam eden merkezi otorite, bu kez Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri’nde kazandığı 3'ü büyükşehir, 5'i il, 45'i ilçe ve 12'si belde olmak üzere toplam 65 belediyenin 48’ine kayyım atadı. 72 belediye eşbaşkanı bu süreçte gözaltına alındı, 20’si kadın 39’u tutuklandı. Hala ülkenin değişik cezaevlerinde 2’si kadın toplam 6 eşbaşkan tutuklu.

 

EŞBAŞKANLIK SORUŞTURMASI

 

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin Kadın ve Aile Hizmetleri Daire Başkanı Selda Aydın Baran, gözaltına alındıktan sonra görevden uzaklaştırıldı. Görevden uzaklaştırılan belediye eşbaşkanlar hakkında “eşbaşkanlık” soruşturması başlatıldı. Eşit temsiliyetin önemli ayaklarından biri olan eşbaşkanlık sistemi, “suç eylemidir” sözleriyle hedef alındı, tutuklanan eşbaşkanlar yıllara varan hapis cezalarıyla yargılanmaya devam ediliyor. 

 

YEREL YÖNETİMLERDE KADIN TEMSİLİ

 

Kadınların siyasetteki temsilinin son 10 yıldaki gelişimini ele alan ve Avrupa Belediyeler ve Bölgeler Konseyi’nin (CEMR) Avrupa Konseyi'ne üye ve AB adayları olmak üzere toplam 41 ülkeyi kapsayan raporunda son sıralarda yer alan Türkiye’de ülke genelinde seçilmiş tüm temsilciler içinde kadınların oranı yüzde 11,1, yerel yönetimlerde ise yüzde 10,7.  2019 yılında yayımlanan raporda, kadın belediye başkanı oranlarına bakıldığında Türkiye, yüzde 3,2 ile en düşük seviyeye sahip ülkelerden biri oldu. Türkiye raporda, belediye meclislerinde yer alan kadınlar açısından ise yüzde 20'nin altında kalan 7 ülke arasında yer aldı. CEMR raporunda, kadınların belediye alt meclislerine seçilme oranında ise Türkiye yüzde 17,3 ile yine en alt sıralarda yer aldı. 

 

Tüm yönelimlere rağmen kadınlar, iktidarın en yoğun kurumsallaştığı mekanizmaların başında gelen yerel yönetimlerdeki tekçi tabloyu değiştirmekte kararlı. Kadın özgürlükçü, demokratik ve ekolojik paradigma ile yaşamı ve toplumu demokratik bir çerçevede yeniden inşa eden kadınlar, Ankara’da 250 delegasyonun katılımıyla 25 Eylül’de gerçekleştirdiği “Yerel Yönetimler Kadın Konferansı” ile önümüzdeki dönem yerel yönetimlerde izleyecekleri aktif sürecin startını verdi. “Eşbaşkanlık sistemindeki eksiklikler”,  “Kadın yoksulluğunun yerel yönetimlerle bağı” ve “Kadın perspektifiyle şehircilik”  konularının masaya yatırıldığı konferansta yol haritalarını belirleyen kadınlar, mücadele kararlılığını bir kez daha yineledi.

 

YARIN: Kadın kollarından eşbaşkanlık serüvenine 

 

MA / Pınar Ural