İktidara yakın sermeye gruplarından biri olan Cengiz İnşaat, Rize’nin İkizdere ilçesinde yapmak istediği taş ocağı ile yeniden gündemde. Koruma altındaki 254 vadiden biri olan İşkendere Vadisi’ne yapılmak istenen taş ocağı, Cengiz İnşaat’ın Karadeniz doğasına dönük ilk talan girişimi değil.

 

Dünya Bankası verilerine göre dünya üzerinde en fazla kamu ihalesi alan 10 şirket arasında olan Cengiz Holding, Karadeniz’in neredeyse her vadisinde bir talan projesi ile karşımıza çıkıyor. Son olarak Trabzon-Aşkale Yolu Zigana Tüneli Bağlantı Yolları ve Rize-İyidere Lojistik Limanı ihalelerini de alan şirket, bölgede inşaattan enerji ve madene kadar birçok ihale aldı. 

 

SAHİL YOLUYLA BAŞLADI

 

Bölgedeki icraatlarına 90’lı yıllarda Trabzon ve Rize’de aldığı yol ihaleleri ile başlayan şirket, en büyük yıkımını ise ‘Karadeniz Sahil Yolu’ ile gerçekleştirdi. Cengiz İnşaat, çevrecilerin büyük tepki gösterdiği yolun Çayeli-Ardeşen-Hopa arasındaki kısmının ihalesini Mapa İnşaat ile birlikte aldı. Şirket sonrasında ise sahil yolunun devamı olan Hopa-Kemalpaşa-Sarp yolunun ihalesini aldı. 

 

Sahil şeridinin doğal yapısını bozan yol 2015 yılında Hopa’da yaşanan sel felaketi ile gündeme oturup, tartışma konusu oldu. Yağmur sularının denize ulaşmasını engelleyen bir set görevi gören yol, 11 yurttaşın ölümüne neden olmuştu. 

 

Yine Kastamonu, Sinop, Trabzon, Gümüşhane gibi illerde birçok karayolu ihalesi olan şirket buralarda da büyük orman kıyımları yaptı. 

 

SAHİL HATTI TALAN EDİLDİ

 

Yol ihalelerinin aynı sıra Zonguldak Ereğli Limanı, Artvin Hopa Limanı ve Giresun Limanı için açılan ihaleleri de kazanan şirket 2000’li yılların başında büyümesini sürdürdü. 2002 yılında AKP’nin iktidara gelmesi ile birlikte adeta devlet ihalelerine ambargo koyan holding, birçok ‘mega proje’de yer aldı. 

 

Şirket, Karadeniz sahil hattında giriştiği talanı yapımı tamamlanan Ordu-Giresun Havalimanı ile inşaatı süren Rize-Artvin Havalimanı projeleri ile sürdürüyor. İki havalimanında da sahil hattını dolduran şirket, sahilin doğal yapısını bozmanın yanında deniz ekosistemine ve bölgeye büyük zararlar verdi. 

 

Sahil hattı için alınan son proje ise Rize’nin İyidere ilçesine yapılacak olan Lojistik Limanı. Bu proje içinde diğerleri gibi deniz dolgusu yapılacak. 

 

BARAJLAR VE HES’LER

 

Sahil hattı talanının yanı sıra şirket, iç kesimlerde yaptığı projeler ile de ekolojik dengeye geri dönüşü olmayan zararlar verdi. Trabzon’un Maçka ilçesinde bulunan Atasu Barajı ve Hidroelektrik Santrali (HES) projesini üstlenen Cengiz İnşaat, daha sonra da Artvin’de Yusufeli Barajı ve HES projesini yaptı. Özellikle Yusufeli Barajı yapım aşamasında birçok itiraz ile karşılaştı. Proje yerel mahkeme ve Danıştay tarafından iptal kararlarına rağmen tamamlandı. 2000 tarihli Yusufeli İlçesi Tarımsal Fizibilite Raporu’nda bölgede tarım yapılabilir arazi kalmayacağı, bölgede tarım ve hayvancılık faaliyetinin son bulacağı belirtildi. 

 

Bunun yanı sıra birçok endemik bitkiye de ev sahipliği yapan bölge, baraj inşaatı ile birlikte bunları da kaybetme tehlikesi altında. Geçen yıl yapım aşaması sırasında sel ve heyelan yaşanan bölgede barajın çevresi büyük zarar görürken 1 kişi de yaşamını yitirmişti. Daha yapım aşamasında bir can alan baraj bölgenin yağış dengesinde önemli değişiklikler yaşattı. Şirket yine Artvin Murgul’da yaptığı HES ile Kabaca Deresi’nin debisinin düşmesine neden oldu.

 

MADENCİLİK FAALİYETLERİ 

 

Bölgede madencilik faaliyetleri de yürüten Cengiz Holding gündeme sık sık Artvin’in Murgul ilçesinde kurmak istediği siyanürlü altın işleme tesisi ile geliyor. Holding öncelikle 2006 yılında Murgul’da bulunan Eti Bakır İşletmeleri’nin özelleştirme ihalesini aldı. 2014 yılında işletmenin tesislerini genişletme adı altında proje hazırlayan şirket, bölgeye siyanürlü altın ayrıştırma tesisi kurmak istedi. Fakat bölge halkının verdiği hukuki ve fiili mücadele bu tesisin yapımına engel oldu. Fakat şirket geçen yıl tekrardan bu projeyi hayata geçirmek için halkı ikna çalışmalarına başladı. Yine Murgul halkının eylemleri ile karşılaşan şirket projeyi tekrar rafa kaldırmak zorunda kaldı. 

 

SIRADA İKİZDERE

 

Bölgede inşaattan madene ve enerjiye kadar birçok projede imzası olan Cengiz Holding son olarak Rize’nin İkizdere ilçesinde ortaya çıktı. İlçede bulunan ve koruma altında olan İşkencedere Vadisi’ne taş ocağı kurmak isteyen şirket, köylülerin direnişine rağmen çalışmalarını başlattı. 

 

Cevizlik köyüne kurulması planlanan bazalt taş ocağı bölgenin doğal yapısını bozmanın yanı sıra arıcılık ve çaycılık gibi bölge halkının geçim kaynakları için tehdit durumunda. Yine çalışmalar sırasında bölgenin içme suları kirlenirken, dereler ve musluklardan çamur akıyor. Uzmanların uyarılarına göre yüzde 70’lere varan oranda eğimli olan bölge taş ocağı için kullanılacak dinamitler yüzünden büyük bir heyelan tehlikesi ile de karşı karşıya. 

 

DİRENİŞLER GELİŞTİ

 

Bölgenin her yerini talan eden şirket gittiği her yerde büyük bir halk direnişi ile karşılaştı. Özellikle ‘Sahil Yolu’ ve Murgul’da yapılmak istenen siyanürlü altın ayrıştırma tesisi projelerinde bölge halkı yoğun tepkiler geliştirdi. 2014 yılında Murgul’da gelişen eylemlerde tüm ilçede hayat durma noktasına geldi. Kitlesel sokak eylemleri geliştiren ilçe halkı Cengiz Holding’e ait Eti Bakır İşletmelerinde de greve gitti. Bakır tesisi ve HES’i işlemez hale getiren halk projenin iptal edilmesini sağladı. Yine İkizdere’de görüldüğü gibi doğa nöbetine geçen bölge halkı karşısında askeri buldu. Fakat tüm baskılara rağmen mücadelesini sürdüren yurttaşlar, talanın o kadar da kolay olmayacağını gösterdi. Defalarca kere gözaltına alınan yurttaşlar, karakoldan çıkar çıkmaz tekrar direniş alanına döndü. 

 

CEZA AFLARI 

 

Cengiz Holding devletten aldığı ihaleler ile servetine servet katarken, bölgede girmediği vadi, talan etmediği sahil kalmadı. Cengiz İnşaat’ın son aldığı Rize İyidere ihalesiyle devletten aldığı ihale sayısı 16’ya çıkarken, sonuncusu dahil bu ihalelerin 10’unun pazarlık usulü ile yapılması ise dikkat çekici. 

 

Bu kadar servetine rağmen Cengiz İnşaat’ın 2005-2009 yıllarına ait 424.4 milyon TL’lik vergi cezası silinmişti. Cezaları silinen şirketin 4 yöneticisi ise “Forbes dergisinin 2020 yılının en zengin 100 Türk” listesinde bulunuyor. Bu kişiler, Ahmet, Mehmet, Ekrem ve Şeref Cengiz. Her birinin 550’şer milyon dolar olmak üzere toplam 2,2 milyar dolarlık servetleri bulunuyor. 

 

MA / Tolga Güney