ABD ve Türkiye arasında uzun süredir devam eden S-400 krizi yeni tartışma ve gelişmelerle devam ediyor. ABD Senatosu 2021’in ilk günü, Türkiye’ye yönelik ABD Hasımlarına Yaptırım Yoluyla Mücadele Yasası (CAATSA) yaptırımlarını da içeren Savunma Bakanlığı bütçesini ikinci kez kabul ederek, Trump’ın vetosunu etkisiz hale getirdi. Yeni Başkan Joe Biden’ın Beyaz Saray koltuğuna oturmasına kısa bir süre kalmışken Türkiye’nin bundan büyük oranda etkileneceği düşünülüyor. 

 

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 30 Aralık’ta yaptığı açıklamada CAATSA yaptırımları konusunda ABD ile ortak bir çalışma grubu kurduklarını ileri sürdü. Çavuşoğlu, "Daha önce 'Gelin bir ortak çalışma grubu kuralım' teklifinde bulunmuştuk. Şimdi o teklif ABD tarafından geldi, biz tabiatıyla her zaman diyalogdan yana olduğumuz için bu teklife de evet dedik. Uzmanlar düzeyinde görüşmeler başladı" ifadelerinin ardından ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yalanlama geldi. ABD’den gelen açıklamada, Türkiye ve Rusya arasında S-400 füze savunma sistemleriyle ilgili ortak çalışma grubunun kurulmadığı, görüşmelerin yaptırımların mevcut askeri iş birliği üzerindeki etkisiyle ilgili olduğunu kaydetti.

 

Yazar İhsan Çaral, ABD ve Türkiye arasında yaşanan gelişmeleri değerlendirdi. 

 

POLİTİKA DEĞİŞİKLİĞİ

 

Çaralan, Çavuşoğlu’nun açıklamasına dikkati çekerek, ABD’ye “Biz bugüne kadar ne söylediysek geride kaldı. Şuanda sizin dediğiniz yere gelmiş bulunuyoruz. Yani S-400’leri kullanmayacağız. Ama bunu nasıl yapacağımızı sizinle görüşüp, konuşmak istiyoruz” demek istediğini söyledi. Ortada ortak çalışma grubu yokken Çavuşoğlu’nun böyle bir şey varmış gibi açıklama yapmasının anlamsız olduğunu belirten Çaralan, “Bu açıklamanın başka bir anlamı yok. İki ülke tarafından bu güne kadar yapılan açıklamalara bakarsanız ABD tarafının hep daha olumlu yaklaştığını ve sorunların görüşerek halledilebileceği yönündeydi. Türkiye’nin tutumunun ise ‘Bu egemenlik hakkımızın ihlalidir ve bunu biz belirleriz’ şeklindeydi. Ama Çavuşoğlu’nun bu açıklaması o eski politikalarını bıraktıklarının bir göstergesidir” dedi. 

 

VAZGEÇTİKLERİNİN İLANI

 

Çavuşoğlu’nun açıklamasıyla S-400’lerden vazgeçme, resmiyette almış olsalar bile fiiliyatta kullanmayacaklarının beyanı olduğunu ifade eden Çaralan, “Önceki sorunlarda ABD hep konuşarak halletme arayışındaydı. Bunu Rojava’ya yapılan operasyonlarda gördük. Burada ise Türkiye ‘sizinle görüşerek halledemeyeceğimiz bir mesele yoktur’ diyor. Ama ABD bu sefer tersine ‘Hayır, S-400’lere ilişkin görüşeceğimiz herhangi bir şey yoktur. Yaptırımları uygulamaya başlayacağız. Siz önce bunları kullanmayacağınızın kararını alın ondan sonra gelin konuşalım’ biçimindedir. Sorun buraya kadar gelmiş durumdadır” diye belirtti. 

 

TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİ

 

Türkiye’nin S-400’lerden vazgeçmesi durumunda Rusya’nın fazla tepki göstermeyeceğini belirten Çaralan, Rusya’nın böyle bir şeyi beklediğini söyledi. Rusya’nın S-400’lerin parasını aldığının altını çizen Çaralan, Rusya’nın bu durumdan her türlü kazançlı çıktığını hatırlattı. Rusya’nın son zamanlarda Türkiye ile birlikte çalıştığını, birçok yerde sorunlar yaşadığına vurgu yapan Çaralan, şöyle devam etti: “Mesela Rusya Türkiye’yi dağlık Karabağ’da dışladı. Fakat daha sonra karakol gibi bir şey yaparak ve Türk askerleri orada görev yapacak. Sadece Karabağ’da değil Libya’da ve Suriye’de de birçok defa karşı karşıya geldiler. Mesela Türkiye’nin Fırat’ın batısında Rusya ile doğusunda da ABD ile sorunu var. Rusya, bölgedeki egemenlik mücadelesi dolayısıyla Türkiye eninde sonunda NATO’ya döneceğini bilmektedir. Bu bakımdan Rusya-Türkiye ilişkilerinin giderek soğuyan bir çizgide olacağını düşünüyorum.”  

 

HAVUÇ-SOPA POLİTİKASI

 

Senato’dan geçen CAATSA yaptırımlarına da değinen Çaralan, yaptırımların yeni Başkan Joe Biden’ın iktidara gelmesiyle belli olacağını vurguladı. Biden’in, Trump gibi sorunları Erdoğan’la kapalı kapılar ardından yapacağı gizli görüşmelerle halletmeyeceğini düşünen Çaralan, “Biden bunu daha kurumsal bir çizgiye çekerek yani geleneksel ABD ve NATO politikasına uygun hale getirmeye çalışacak. Dolayısıyla da Türkiye’ye artık bir takım ödüller vererek değil de ödülsüz bir şekilde hizaya getirmeye çalışacak” dedi.

 

CAATSA yaptırımlarının Avrupa Birliği yaptırımlarıyla da birleşerek Türkiye’ye daha ağır bir şekilde uygulanacağına dikkati çeken Çaralan, “AB Liderler Zirvesi’nin 10 Aralık’taki toplantısında karar alındı. Mart ayındaki Liderler Zirvesinde ABD yaptırımlarına bakılarak Türkiye’ye bir yaptırım uygulayacağını düşünüyorum. Bu bakımdan da bu iki yaptırımın birleşerek  ‘havuç-sopa’ politikasında ‘sopa’ ön plana çıkarılarak Türkiye’ye belli noktalarda geri adım attırılmaya çalışılacak” diye konuştu.  

 

EKONOMİ İLE BASKILAYACAKLAR

 

Erdoğan’ın Trump ile karşılıklı ilişkileri çerçevesinde bir şeyler yaptığını dile getiren Çaralan, değerlendirmelerini şöyle tamamladı: “Artık bunun bittiğini görmemiz gerekiyor. Dolayısıyla Türkiye’nin ABD ile ilişkilerini iyileştirmesi için Rusya ile ilişkilerini kesmesi gerekir. Dolayısıyla bölgede ABD stratejisine daha çok yaklaşan bir noktaya gelmesi gerekir. Türkiye’yi buna zorlayacak olan şey ekonomisidir. Şuanda Türkiye’nin acil dolarlara ihtiyacı var. Bunu da Rusya, Çin ya da Katar’dan sağlayamayacaktır. Bu durumda da ABD ve AB ile ilişkilerini iyileştirmek zorundadır. Yoksa iflasını açıklayacak bir noktaya doğru gidiyor. ABD ve AB, Erdoğan’ın giderek zayıflayan otoritesini bildikleri için bu konuda baskılayacaklar.” 

 

MA/ Ferhat Çelik