İki bin yılı aşkın geçmişi ile birçok medeniyete ev sahipliği yapıp, kentsel sit alanı olan ve aynı zamanda UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan Diyarbakır'ın tarihi Sur ilçesinin Cevatpaşa, Fatihpaşa, Dabanoğlu, Hasırlı, Cemal Yılmaz ve Savaş mahalleleri yaklaşık 5 yıldır girişlere yasaklı. Dünyanın en uzun yasağı haline dönüşen bu yasak, sözkonusu mahallerde 2 Aralık 2015 tarihinde 6’ncı kez ilan edilip, 240 gün süren sokağa çıkma yasağının kaldırıldığı günden bu yana fiili devam eder halde. 

 

TMMOB tarafından hazırlanan raporlara göre, ilan edilen yasakla birlikte çatışmalara sahne olan bu mahallelerde yaşayan 22 bin 323 insan yerinden edildi, uydu görüntülerinden yapılabilen tespitlere göre ise 334'ü tescilli olmak üzere 3569 yapı yıkıldı.

 

Bu yapıların büyük bölümü sokağa çıkma yasağın kaldırıldığı 9 Mart 2016 tarihinden sonra yıkılırken, belirlenen rakam altı mahallenin yüzde 72’sine tekabül ediyor. 

 

AİLELERE BORÇLANDIRILARAK EV VERİLDİ

 

Evleri yıkılan aileler için TOKİ tarafından Üçkuyular ve Çölgüzeli bölgelerinde 5 bin 746 konut inşa edileceği açıklandı. Fakat bu zamana kadar sadece 837 aileye borçlandırılarak ev tahsis edildi. Kayyım yönetimindeki Sur Belediyesi’nin sitesinde yer alan bilgiye göre ise, 476 hak sahibine yönelik 477 adet yeni konutun noter marifetiyle kurası çekimi geçtiğimiz 25 Ağustos’ta yapıldı.

 

Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 19 Eylül günü geldiği kentte ilçenin yasaklı 6 mahallesindeki inşaat ve restorasyon çalışmalarını inceledi. Alipaşa Mahallesi'nde kentsel dönüşüm kapsamında inşaatı devam eden konut alanını da dolaşan Bakan Kurum, inşaatını tamamladıkları 506 konutun kuralarını çektiklerini ve hak sahiplerinin 30 Ekim'e kadar sözleşmelerini yapmaları halinde bu konutlarda oturabileceğini açıkladı.

 

9 BUTİK OTEL İNŞA EDİLDİ

 

İlçedeki tescilli 347 yapıdan 118'inin ihalesinin yapıldığını, diğer 158 yapıya ilişkin projelendirme sürecini tamamlayıp, eylül-ekim aylarında yapımına başlayacaklarını belirten Kurum, yine Sur’da 9 butik otel ve 150 işyeri inşa ettiklerini açıklaması söyledi. 

 

Kurum, “Bu butik otelimizi de önümüzdeki aylarda ihaleye çıkacağız ve bu kapsamda hem yapmış olduğumuz butik otellerde hem de burada yatırım teşvikten çıkacağımız irtifak tesis ederek çıkacağımız turizm işletmeleriyle bir cazibe merkezi olacaktır” ifadelerini kullandı.  

 

METREKARESİ 2 BİN TL’DEN SATILACAK

 

Bakan Kurum’un bu açıklamalarının akabinde Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nden yapılan duyuruda ise, Sur’da yeni konut yapılmayacağı, yapılan konutların metrekaresinin ise 2 bin TL olacağı kaydedildi.

 

Tescilli yapıların restorasyon maliyetlerinin ise bilahare değerlendirileceği belirtilen duyuruda, “İşyerleri ve oteller; Bakanlığımız/Emlak Yönetim  A.Ş. tarafından açık satış ile satılacaktır. TOKİ konutlarından Noter Kurasında 2 adet konut (ya da daha fazla) isabet eden hak sahiplerinden yapılan sözleşme çalışmaları sırasında hak ettiği kadar konut sözleşmesi yapılacaktır. Acele kamulaştırma davaları sonucu mahkemece belirlenen acele kamulaştırma ödenekleri ve uzlaşma ödenekleri  Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve  TOKİ tarafından en kısa sürede Valiliğimize (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) gönderilecektir. Suriçi 6 mahallede yapı alanları ile ilgili boş parseller peyzaj alanı olarak değerlendirilecektir” denildi. 

 

İHALEYLE SATILACAK

 

Yapılan duyuruda da ifade edildiği gibi inşa edilen 9 butik otel ile 150 işyeri açık artırma yoluyla satışa çıkarılacak. Böylece TOKİ konutlarına sıkıştırılmış yada hiç el uzatılmamış binlerce ailenin evlerinin yerine inşa edilen otel ve işyerleri sermayeye peşkeş çekilecek. 

 

Bu otel ve işyerleri gibi özgün geleneksel Sur mimari dokusuna aykırı şekilde inşa edilip, metrekaresi 2 bin TL’den satılacak 506 ev de ailelerin verilecek kredileri ödeyememeleri durumunda çok muhtemel ki zaman içerisinde el değiştirecek. 

 

TESCİLLİ EVİ YIKILDI

 

Oturdukları tescilli nitelikteki evleri yıkılan hak sahiplerinin durumu ise aradan geçen 5 yıla rağmen hala muallakta. Bu hak sahiplerinden biri Cemal Yılmaz Mahallesi’ndeki 473 metrekarelik evi bütünüyle yıkılan 67 yaşındaki İsmail Üzmez. 

 

7 yaşından bu yana Sur’da yaşayan Üzmez’in baba ve annesinden kalma evinin bulunduğu mahalleye girilemiyor. 

 

‘NE ZAMAN ÇAĞIRIRSAK O ZAMAN GELİN’ DENİYOR

 

Tescilli olmasına rağmen yıkılan evleri konusunda 5 senedir beklenti içerisinde olduklarını dile getiren Üzmez, bugüne dek bu konuda ne resmi makamlarca görüşmeye çağrıldıklarını ne de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl Müdürlüğü’ne gittiklerinde içeri girebildiklerini anlattı. Üzmez, bu belirsizlik nedeniyle yaşadıkları mağduriyeti şu sözlerle dile getirdi: “Her seferinde ‘gidin ne zaman çağırırsak o zaman gelin’ deniyor. Bugüne kadar ne evimizi değeri hakkında bir şey söylendi ne de TOKİ de ev verildi. Eviniz tescilli olduğu için daha sonra sizi çağıracağız denildi. Belki 10 sene sonra çağıracaklar, öldükten sonra çağırsalar ne olacak... Sadece 3 buçuk sene kira yardımı yapıldı. Sonrasında herhangi bir yardım yapılmadı. Ne işimiz var ne gücümüz. Bazen kiramız birikiyor borç harç ederek kiramızı ödüyoruz.” 

 

‘YIKILAN EVİMİN ÜZERİNE ÇADIR KURUP YAŞARIM’

 

Avukat tutup hakkını arayacak parası olmadığını ifade ederken kentteki siyasi parti ve STK’lerce oluşturulan Sur'un Yıkımına Hayır Platformu'nu da ailelerle yeterince ilgilenmemekle eleştiren Üzmez, “Böylece bekliyoruz ki devlet ya paramızı verecek yada evimizi verecek. Paramızı verse cüzi bir para verecekler. Evlerimizi elimizden almak için yada TOKİ verecek. Biz de TOKİ istemiyoruz, sanki TOKİ iyi bir şey mi? Şuan kapı açılsa müsaade edilse ben eski evimin üzerine çadır kurup yaşamımı orada devam ederim.  Konu komşularımızın hepsi dağıldı. Kimisi TOKİ’lere gitti kimisi başka yerlere gitti. Ben kendi çocuklarımla bile yan yana gelemez hale geldim. 7 çocuğum  evde kalıyorduk, her biri ayrı yere dağılmak zorunda kaldı. Eşimle tek başımıza kalıyoruz. Psikolojimiz bozulmuş durumda” dedi. 

 

‘YARIN  O EVLERE İCRA İLE EL KONULACAK’

 

Üzmez, Sur içerisinde inşa edilen evlerden mağdur ailelerin alma imkanının olmadığını da ifade etti. İnşa edilen evlerin 400-500 TL’ye satılıp, ailelerin kredi ile borçlandırıldığını belirten Üzmez, fakat uzun vadede ailelerin bu kredileri ödemeyebilme güçlerinin olmadığını vurguladı. 

 

Üzmez, “Surlular bu parayı nerden bulup da verecek? Yarın öbür gün istenen paranın taksitini veremediğinde de icra ile o evlerini insanların ellerinden alacaklar” diye konuştu.

 

MA / Ömer Çelik - Mehmet Erol