AKP, MHP ve CHP oylarıyla milletvekili dokunulmazlarının 2016 Mayıs ayında kaldırılması ve ardından 4 Kasım 2016 tarihinde, 12 Halkların Demokratik Partisi (HDP) vekilinin tutuklanması üzerinden 2 yıl geçti. 7 Haziran seçimleri ardından başlayan süreci “siyasi darbe” olarak değerlendiren Kürt siyasi hareketi, savcıların bir gecede karar alıp, vekillerin hakkında kararı çıkarmalarını, siyasi darbenin devamı olarak değerlendirdi. AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla getirilen düzenleme, HDP’li vekiller gözaltına alınarak, tutuklanırken bir kısmı da ülke dışına gitmek zorunda kaldı. HDP Urfa eski milletvekili İbrahim Ayhan, Irak Federe Kürdistan Bölgesi’nde yaşamını yitirdi.

 

ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ YAPILDI

 

Türkiye’de, toplumsal kesimlerin parlamentoda en fazla temsil edilmesine yol açan ve AKP’nin tek başına iktidarını devrilmesine neden olan 7 Haziran 2015 seçimleri sonrası, “çözüm süreci” Erdoğan tarafından bitirildi. Yerine, 2014 Ekim MGK’sinde alınan “çöktürme planı” kararı devreye konuldu.

 

“Çöktürme planı” kapsamında, 20 Mayıs 2016 tarihinde, Meclis’te 376 oyla kabul edildi. Teklifi getiren AKP’ye, MHP’liler destek sundu. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu da “Anayasaya aykırı ama evet” diyerek, HDP karşıtı koalisyondaki yerini aldı ve seçilmişlerinin tutuklanmasını sağlayacak sürecin önünü açtı. 

 

HDP’LİLER İFADEYE GİTMEME KARARI ALDI

 

Değişikliğin kabul ediği süreçte, HDP’li 55 milletvekili hakkında 511 fezleke hazırlanmıştı. HDP’li vekiller, haklarında açılan soruşturmalarda mahkemeye gitmeme ve ifade vermeme kararı aldı. HDP’li vekiller olası “zorla götürülme” kararında ise “Sizden hiçbir talebim ve beklentim yoktur. Siyasi faaliyetlerim nedeniyle ancak beni seçen halkım sorgulayabilir" şeklinde ortak savunmayı tercih etti.

 

‘ALLAH’IN LÜTFU’ İLE GELEN OHAL

 

HDP’li vekillerin parlamentodan tasfiye edilmeye çalışıldıkları süreç, Erdoğan’ın “Allah’ın lütfu” diye karşıladığı 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında hızlandı. 20 Temmuz 2016 tarihide alınan Olağan Üstü Hal (OHAL) kararı ardından 3 ay sonra, 4 Kasım 2016 tarihinde, Ankara, Diyarbakır, İstanbul ve Mardin’de saat 00.45 ila 02.00 arasında yürütülen operasyonla, 12 HDP’li vekil gözaltına alındı. 

 

Gözaltı operasyonları, Bingöl, Diyarbakır, Hakkari, Şırnak ve Van savcıların koordineli kararıyla yapıldı. Önceden hazırlanmış olan uçak, helikopter ve kara araçlarıyla vekiller hızlıca Bingöl, Diyarbakır, Hakkari ve Şırnak emniyet müdürlüklerine götürüldü. 

 

Mahkemeye çıkartılan HDP Genel Başkanları Figen Yüksekdağ ve Selahattin Demirtaş, Grup Başkanvekili İdris Baluken, Milletvekilleri Abdullah Zeydan, Ferhat Encu, Gülser Yıldırım, Leyla Birlik,  Nursel Aydoğan ve Selma Irmak tutuklandı. İmam Taşçıer, Ziya Pir ve Sırrı Süreyya Önder ise denetimli serbestlik hükümleri uygulanarak serbest bırakıldı. Tutuklanan vekiller önceden hazırlanan uçak, helikopter ve zırhlı araçlarla Edirne, Kandıra ve Silivri cezaevlerine aynı gün sevk edildi.

 

MİLLETVEKİLİLİKLERİ DÜŞÜRÜLDÜ 

 

HDP’li vekiller cezaevine gönderilirken, bir yandan da yargılama sürecinde cezaları kesinleşti. Cezalar dolayısıyla 11 HDP’linin, milletvekilliği düşürüldü. HDP önceki dönem seçilmiş 9 milletvekili ile 24 Haziran seçimlerinde Hakkari’den milletvekili seçilen Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eşbaşkanı Leyla Güven hala tutuklu.

 

4 KASIM SONRASI NE YAŞANDI?

 

Kasım 2016’dan bu güne yaşanalar özetle şöyle:

 

* 13 Aralık 2016’da Diyarbakır 2. Ağır Ceza Mahkemesi, KCK ana davasında yargılanan ve dosyaları ayrılan HDP vekilleri Osman Baydemir(Urfa), Dirayet Taşdemir (Ağrı), Çağlar Demirel (Diyarbakır), Selma Irmak (Hakkari), Ahmet Yıldırım (Muş), Besime Konca (Siirt), Alican Önlü (Dersim) ve Nadir Yıldırım (Van) hakkında zorla getirilme kararı verildi. HDP Grup Başkanvekili Çağlar Demirel ve HDP vekili Besime Konca tutuklandı.

 

* 15 Aralık 2016’da HDP Dersim Milletvekili Alican Önlü gözaltına alındı, serbest bırakıldı.

 

* 16 Aralık 2016’da HDP Diyarbakır Milletvekili Nimetullah Erdoğmuş gözaltına alındı, savcılık ifadesinin ardından serbest bırakıldı.

 

*19 Aralık 2016’da HDP Iğdır Milletvekili Mehmet Emin Adıyaman gözaltına alındıktan sonra serbest bırakıldı.

 

* 23 Aralık 2016’da HDP İstanbul Milletvekili ve Grup Başkanvekili Pervin Buldan gözaltına alındı, savcılık ifadesinin ardından serbest bırakıldı.

 

* 3 Ocak 2017’de gözaltına alınan HDP Diyarbakır Milletvekili Ziya Pir, savcılık sorgusunun ardından serbest bırakıldı.

 

* 4 Ocak 2017’de Leyla Birlik tahliye edildi.

 

* 17 Ocak 2017’de HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş hakkında 43 yıldan 142 yıla kadar, Figen Yüksekdağ hakkında ise 30 yıldan 83 yıla kadar hapis cezası istemiyle iddianame hazırlandı.

 

* 20 Ocak 2017’de gözaltına alınan HDP Batman Milletvekili Ayşe Acar Başaran, savcılık sorgusunun ardından serbest bırakıldı.

 

* 25 Ocak 2017’de Grup Başkanvekili Ahmet Yıldırım, Urfa Milletvekili Osman Baydemir, Diyarbakır Milletvekili İmam Taşçıer ve Iğdır Milletvekili Mehmet Emin Adıyaman savcılık sorgularının ardından serbest bırakıldı.

 

* 30 Ocak 2017’de Adana Milletvekili Meral Danış Beştaş tekrar gözaltına alındı ve aynı gün tutuklandı.

 

* 30 Ocak 2017’de gözaltına alınan HDP Van Milletvekili Lezgin Botan serbest bırakıldı.

 

* 31 Ocak 2017’de HDP Sözcüsü ve Kars Milletvekili Ayhan Bilgen tutuklandı.

 

* 7 Şubat 2017’de gözaltına alınan HDP Urfa Milletvekili Dilek Öcalan savcılık ifadesinin ardından serbest bırakıldı.

 

* 8 Şubat 2017’de gözaltına alınan Leyla Zana adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.

 

* 15 Şubat 2017’de tahliye edilen Şırnak Milletvekili Ferhat Encu, 2 gün sonra tekrar tutuklandı.

 

* 21 Şubat 2017'de HDP Eş Genel Başkanı Figen Yüksekdağ'ın milletvekilliği Meclis tarafından düşürüldü. Böylece HDP'li vekil sayısı 59'dan 58'e düştü.

 

 * 21 Şubat 2017'de Diyarbakır Milletvekili İdris Baluken tekrar tutuklandı. Baluken 30 Ocak 2017'de serbest bırakılmıştı.

 

* 21 Şubat 2017'de Selahattin Demirtaş, “Türk milletini, Türkiye Cumhuriyeti devletini ve devletin kurum ve organlarını aşağılamak” suçlamasıyla 5 ay hapis cezasına çarptırıldı.

 

 * 27 Şubat 2017’de HDP Urfa Milletvekili İbrahim Ayhan, Urfa Havaalanında gözaltına alındı. Ayhan ifadesinin ardından serbest bırakıldı.

 

 * 6 Mart 2017'de HDP Dersim Milletvekili Alican Önlü, gözaltına alınıp ifadesi alındıktan sonra serbest bırakıldı.

 

* 9 Mart 2017’de Figen Yüksekdağ’ın parti üyeliği düşürüldü. Yüksekdağ’ın vekilliği 21 Şubat 2017’de düşürülmüştü.

 

 * 23 Mart 2017’de HDP Diyarbakır Milletvekili Nursel Aydoğan'a “terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek suretiyle örgüt üyesi olmak” suçlamasıyla verilen 4 yıl 8 ay 7 gün hapis cezası, Antep Bölge Adliye Mahkemesi (İstinaf) tarafından onandı.

 

* 18 Nisan 2017’de HDP'li Selma Irmak'ın duruşmasını takip etmek için Diyarbakır Adliyesi'nde bulunan HDP Ağrı Milletvekili Dilan Taşdemir gözaltına alındı. Taşdemir birkaç saat sonra serbest bırakıldı.

 

* 19 Nisan 2017'de HDP Muş Milletvekili Burcu Çelik tutuklandı.

 

* 21 Nisan 2017'de Diyarbakır 8. Ağır Ceza Mahkemesi, tutuklu yargıladığı Meral Danış Beştaş'ın tahliyesine karar verdi.

 

* 21 Nisan 2017'de Diyarbakır 4. Ağır Ceza Mahkemesi, “örgüt üyeliği” suçlamasıyla tutuklu yargıladığı Nursel Aydoğan’ın tahliyesine karar verdi.

 

 * 26 Nisan 2017'de Diyarbakır 4. Ağır Ceza Mahkemesi, tutuklu yargılanan HDP Hakkari Milletvekili Nihat Akdoğan'ın tahliyesine karar verdi.

 

* 2 Mayıs 2017'de HDP Diyarbakır milletvekili Nursel Aydoğan hakkında yeniden tutuklama kararı çıktı.

 

* 3 Mayıs 2017'de tahliyesine karar verilen HDP Siirt Milletvekili Besime Konca, 29 Mayıs’ta tutuklandı.

 

* 9 Mayıs 2017'de Diyarbakır Milletvekili Nursel Aydoğan'ın vekilliği düşürüldü.

 

* 2 Haziran 2017'de HDP Urfa milletvekili ve Parti Sözcüsü Osman Baydemir Diyarbakır'da gözaltına alındı.

 

* 9 Haziran 2017’de Ferhat Encu, "terör örgütü propagandası yapmak" suçlamasıyla 3 yıl 9 ay, "5442 Sayılı İl İdaresi Kanunu'na muhalefet" suçlamasıyla da 10 ay hapis ile cezalandırıldı.

 

* 12 Haziran 2017'de gözaltına alınan Meclis Grup Başkan Vekili ve HDP İstanbul Milletvekili Pervin Buldan, 13 Haziran'da serbest bırakıldı.

 

* 27 Temmuz 2017'de Van Milletvekili Tuğba Hezer Öztürk ve Şırnak Milletvekili Faysal Sarıyıldız’ın vekillikleri düşürüldü.

 

* 28 Temmuz 2017'de Halkların Demokratik Partisi (HDP) Siirt Milletvekili Besime Konca’nın, daha önce cezaevinde kaldığı süre göz önüne alınarak tahliyesine karar verildi.

 

* 8 Eylül 2017'de Diyarbakır 5. Ağır Ceza Mahkemesi, Kars Milletvekili Ayhan Bilgen için tahliye kararı verdi.

 

* 3 Ekim 2017'de Siirt Milletvekili Besime Konca'nın vekilliği düşürüldü.

 

* 6 Ekim 2017'de Muş 1'inci Ağır Ceza Mahkemesi HDP Muş Milletvekili Burcu Çelik'e "terör örgütüne yardım ve yataklık" suçundan 6 yıl hapis cezası verdi.

 

* 4 Ocak 2018’de HDP’li İdris Baluken, 16 yıl 8 ay hapis cezası aldı. 23 Mayıs’ta ise 9 yıl 2 aylık hapis cezası onandı ve siyasi yasaklı hale geldi.

 

* 12 Ocak 2018'de Ağrı Milletvekili Leyla Zana'nın vekilliği düşürüldü.

 

* 6 Şubat 2018'de HDP Şırnak Milletvekili Ferhat Encu'nun vekilliği düşürüldü.

 

* 27 Şubat 2018'de HDP Grup Başkanvekili Ahmet Yıldırım ve Urfa Milletvekili İbrahim Ayhan’ın vekillikleri düşürüldü.

 

* 1 Mart 2018'de Urfa milletvekili Dilek Öcalan, "terör örgüt propagandası yapmak" suçundan 2 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırıldı.

 

* 4 Mart 2018'de Kamu görevlisine hakaret suçlamasıyla 1 yıl 5 ay 15 gün hapis cezasına çarptırılan Osman Baydemir'in cezası, istinaf başvurusu sonrası "kanuna aykırılıklar olabileceği" gerekçesiyle bozuldu.

 

* 29 Haziran 2018'de 24 Haziran 2018 seçimlerinde Hakkari’de HDP’den milletvekili seçilen Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eş Başkanı Leyla Güven, Diyarbakır 9. Ağır Ceza Mahkemesi’nin kararıyla tahliye edilmeden 10. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yeniden tutuklandı.

 

* Çözüm sürecindeki 2013 Nevruz'un yaptığı konuşmalar nedeniyle HDP Eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş'a 4 yıl 8 ay, HDP eski milletvekili Sırrı Süreyya Önder'e 3 yıl 6 ay hapis cezası verildi. 

 

* 20 Eylül 2018 tarihinde HDP iki dönem Urfa milletvekilliği yapan İbrahim Ayhan, Hewler’de geçirdiği kalp krizi nedeniyle yaşamını yitirdi.

 

MA / Berivan Altan