AMED - UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Amed Surları ve Hevsel Bahçeleri, Dünya Mirası Komitesi Genişletilmiş 45. Oturum'da "Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi"ne alınmadı. Alınan karar sonucu Türkiye bir yıl boyunca komite tarafından izlenecek.
UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Amed Surları ve Hevsel Bahçeleri, “Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi”ne alınması için hazırlanan taslak kabul edilmedi. Sokağa çıkma yasakları döneminde tahrip edilen ve daha sonra “imar” adı altında birçok tescilli yapının yıkılarak, yerine betonarmenin inşa edildiği Amed’in Sur ilçesindeki tarihi sur ve yapılarında inceleme yapan UNESCO, surlara ve Hevsel Bahçeleri’ne dair taslak karar raporu hazırladı. Yaşanan tahribata atıfta bulunulan raporda, surların ve Hevsel Bahçeleri’nin “Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi”ne alınması sonucuna varıldı.
UNESCO Türkiye Millî Komisyonu, yaptığı açıklamada UNESCO’nun Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’ta yaptığı toplantıda Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri’nin “Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi”ne alınma önerisinin kabul edilmediğini duyurdu.
Açıklamada şu ifadeler yer aldı: “UNESCO Dünya Mirası Komitesi Genişletilmiş 45. Oturumu’nda görüşülen ‘Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı’ miras alanımızın ‘Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmesi yönündeki öneri, Umman, Mısır, Katar, Nijerya, Rusya Federasyonu, Güney Afrika, Japonya, Hindistan, Meksika, Saint Vincent ve Grenadinler, Arjantin, Mali, Zambiya, Tayland, Suudi Arabistan ve Etiyopya’nın karşı oyları doğrultusunda kabul edilmemiştir.”
TÜRKİYE İZLENMEYE ALINDI
Komisyon tarafından yapılan açıklama yanı sıra edindiğimiz bilgilere göre, Türkiye bir yıl boyunca izlemeye alındı. Söz konusu izleme sonucunda Amed Surları ve Hevsel Bahçeleri’ne dair hazırlanan taslak raporun tekrardan önümüzdeki yıl değerlendirilecek.
TASLAK RAPORDA NE VARDI?
UNESCO tarafından hazırlanan taslak raporda tampon bölgesinin ve ortamının önemli bir değişikliğe uğradığını belirtmiş ve Bakanlığın uyguladığı projelerden kaynaklandığına dikkat çekilmişti. Raporda Amida Höyüğü’nde yapılan arkeolojik araştırmalara yer verilmiş ve aşağıdaki tespitler yapılmıştı: “Roma amfi tiyatrosunun yeri araştırma yapılmadan yıkılmış. Kaledeki ‘yasadışı’ bir mahalle ve diğer yasal altyapı, daha önce bu civarda olduğu bildirilen Roma amfi tiyatrosunun yerinin değiştirilmesi gibi herhangi bir etki değerlendirme çalışması veya araştırması yapılmadan, halka açık bir park oluşturmak için yıkıldı. Hz. Süleyman Camisi’nin (İçkale) peyzaj alanı geliştirilmesi için arkeolojik araştırma yapılmadan girişimde bulunuldu. Kayıttan bu yana, On Gözlü Köprü çevresinde bazılarının yasadışı olduğu bildirilen çok sayıda inşaat, çevre düzenlemesi ve altyapı projesi de dahil olmak üzere diğer projeler mülkün üstün evrensel değerini önemli ölçüde aşındırdı ve bu da mülkün ‘üstün evrensel değerinin’ kaybına neden oldu. Anzele kaynağında yapılması planlanan değişiklikler, mülkün üstün evrensel değerini olumsuz etkileyebilir. Hevsel Bahçeleri ve şehir arasındaki bağ kopmuş.”
Raporda, Hevsel Bahçeleri’ndeki arazi parsellerinin birleştirilmesi ve surlar içindeki tarihi kentin yeniden yapılandırılmasının, bunun sonucunda ortaya çıkan sosyal etkiyle, Bahçeler ile bir zamanlar besledikleri şehir arasındaki bağın ciddi şekilde kopmasına yol açtığı, yetiştirilen mahsul türlerinde değişikliği kolaylaştıracak şekilde tarla desenlerinin devam eden yeniden yapılandırılması gibi diğer planlı değişikliklerin bu temel saldırıyı daha da tehdit edeceği konusunda uyarılar yapılmıştı.